Tambagi ko Noy Kulas: Gibawsan

DEAR Noy Kulas,

Usa ko ka estambay. Ang akong problema mahitungod sa akong kasingkasing nga nabun-og sa usa lang ka lalake. One year and three months na mi sa akong uyab. Siya sab ang labing dugay nga nilanat nakong uyab sukad kay ang akong mga nauyab sa una kutob ra man og pipila ka mga buwan. Gi-feel na gyud nako nga he is the one.

Apan ang karon, ang tanang good times and memories that we shared bakak ra diay tanan.

Iyaha kay bakak ra diay tanan. Atik-atik ra. Gi-serious ra ba nako ang among relasyon kay abi nako og siya na gyud. Iyar a diay kong gibinuangan.

Nangutana ko niya kon ngano. Nanimawos lang diay kuno siya sa iyang ex-girlfriend. Nangutana ko niya kon ngano.

Unsa kaha, Noy, niadtong among usa ka tuig ug walo ka buwan nga relasyon, naa ka siyay love nako? Or kadtong tanan binuang lang? Daghang salamat and God bless.

SHEY

Shey,

Sakit bitaw nang ikaw maoy luiban. Di lalim na, labina gyud kon ang mao nga tawo maoy imong matingban sa pagmahal. Sa tanan nimong boyfriend, siya ang labing dugay tungod kay duna kay pagbati niya nga siya na gyud ang imong gipangita nga lalake. You expected so much from him but wa mahitabo ang imong gipaabot.

Bisan medyo kuwang ang imong detalye, akong nasugat sa imong suwat nga duna siyay lain. Iyang rason human nimo nasakpan nga nanimawos lang siya nimo tungod sa gibuhat sa iyang boyfriend kaniya. Kon tinuod pa siyang nanimawos, di mo moabot og ingon niana nga kadugayon. Iya lang gud nang lusot. Ang tinuod di gyud siya kasaligan.

Di sab katuohan nga moabot mo nianang gidugayuna nga wa siyay gugma. Niabot lang ang panahon nga nigawas ang iyang uwag alang sa laing babaye. Apan kon naa may gugma o di, di na man gud na mo-matter kay toa na man siya sa laing babaye. Busa, move on. Himoang leksyon nimo ang mao nga hitabo.

Work on any relationship. Apan ayaw ni himoang duwa-duwa lang nga maora ka nga mag-ilis og duwaan. Sa di pa ka mosugot og lalake, ila-ilaha unag maayo. Kay kon ang imong buhaton mao ang pagsige og ilis, makasugat ka na sab unyag lalake nga sama nimo, ganahan sab magsige og ilis.

Be prepared sab sa mga panghitabo nga di mo pa­a­buton,sama sa nahitabo nimo karon.

Duna man gyuy mga hitabo nga di mo paabuton. Naa man ganiy mga kasal nga wa madayon, mga kaminyuon nga nahagtos ang talikala. Pagmalig-on lang kanunay.

NOY KULAS

Tambagi Ko Noy Tikyo: Naibog sa amo

DEAR Noy Tikyo,

Tawga lang ko sa ngalan nga Susan, 20, taga probinsiya sa Davao del Norte. Nia ko karon sa siyudad sa Davao kay nanarbaho isip katabang sa balay.

Lisud ang pagpangita og trabaho apan maayo na lang kay dunay magtiayon nga buotan nga maoy mikuha kanako ug gipasulod og trabaho sa ilang balay sud na sa unom ka bulan.

Wala na koy makita nga laing trabaho tungod kay high school ra man ang akong nahuman. Apan bisan pa man niini, malipayon man ko sa akong trabaho kay buotan man ang akong mga amo. Ila pa gani kuno kong pa-eskuwelahon sa sunod abri sa klase.

Ang problema kay samtang nagkadugay ko sa ila, naibog na man ko sa akong amo nga lalaki. Batan-on pa man god siya ug buotan sama sa iyang asawa. Hinungdan nga misamot ang akong pagbati niya.

Wala hinuon siya mahibawo sa akong feeling niya. Pero kon naa man god siya kay kilig gyud kaayo ko ilabi na kon suguon ko niya.

Unsaon man nako ang akong feeling niya? Paundayonan ko na lang kaha ang akong gibati, bahala na kon unsay mahitabo? Basin unya og pahawaon ko sa akong trabaho kon mahibaw-an ang akong pagbati niya. Salamat, Noy.

SUSAN

*****

Susan,

Hangtud nga di ka magpadala sa imong gibati ngadto sa imong amo nga lalaki, di ka mahawa sa trabaho. Apan how long nimo matago ang pagbati sa imong kaugalingon? Kini mao ang pangutana karon ilabi na nga kanunay mong magkita sa balay.

Kini bayang imong pangedaron, mag-uros-uros pa gyud ang imong pagbati nga posibleng mohatud kanimo ngadto sa pagpakasala.

Talagsaon ra baya ning imong mga amo nga maayo sa katabang. Dunay uban nga mga amo nga di makaon ang batasan ngadto sa ilang katabang. Tan-aw nila slave ang ilang mga suluguon mao nga halos di na pakan-on ug patrabahuon og maayo.

Mao nga sayang kaayo kon imo ning palabyon nga oportunidad sa imong kinabuhi.

Ayaw na lang og expect nga mahigugma kanimo ang imong amo nga lalaki kay it will never happen. Di siya puwedeng makigrelasyon nimo kay minyo na man siya.

Kon ugaling mahigugma siya nimo, mahimong komplikado ang inyong kinabuhi ug maguba ang imong kaugmaon. Mao nga kalimti na lang kining imong pagbati niya.

Inay nga magpunay ka og hunahuna ug maghinuktok niya, mas maayo pang imo na lang dawaton ang hanyag nila nga paeskuwelahaon ka. Mas nindot nga mao ni ang imong tinguhaon kay alang man kini sa maayo mong kaugmaon.

Kanang imong gugma, i-divert na lang kini sa uban nga way kabilinggan sa kinabuhi. Apan unya na kon mahuman ka na og eskuwela.

Ikontrol ang imong kaugalingon aron nga di ka makahimo og sala sa imong mga amo. Ayaw padala sa sayop nga pagbati kay basin kon magbasol ka unya.

Bugtii ang kabuotan sa imong mga amo pinaagi sa pagbinuotan sab ngadto nila. Serbisyohi sila og maayo kay naglantaw man sab sila sa imong kaugmaon. Ayaw usiki ang oportunidad nga miabot sa imong kinabuhi.

NOY TIKYO

Talk to Papa Joe: Naka branch out diay

DEAR Papa Joe,

Tawga ko sa ngalang Dodong, 60, nga buwag sa akong asawa mga15 ka tuig na ang nakalabay.

Karon nga nag 60 na ko, naay usa ka tawo nga lalake nga niabot diri nako ug nangayo og gugma nga andam sab ko mohatag kay sa dugay nang panahon wa ko ni masultihi. Siya ang akong anak sa gawas. Traynta ka tuig kapin na siya ug bata pa siya dihang una ming nagkita.

Apan karon nipatim-aw siya aron di daw para mag­samok kon di ganahan lang siya nga maka ila nako isip amahan apan nahadlok ko nga mahibaw-an sa akong mga anak nga naa koy anak sa gawas kay basin masuko sila nako kay mao ra ba ni ang rason nganong nagbuwag mi sa ilang mama.

Unsaon kaha nako ning akong sitwasyon nga maluoy sad ko sa akong anak sa gawas kay gipasagdan siya sa iyang mama kay minyo naman sa lain?. Palihug tambagi ko.

DODONG

Dodong,

Kana kay naa na man na nga sitwasyon, kinahanglan nga lig-unon nimo imong kaugalingon ug sultihan sab nimo ang imong mga anak kabahin sa anak nimo sa lain.

Siyaro na man sad, makasabot ra na sila kay mga dagko nana sila. Makasabot nasad na sila nga walay ang labot ilang igsuon kay bunga kini sa sayop nimong binuhatan kaniadto. Katungod sad sa anak nimo sa lain nga makaila ug makadama sa imong gugma.

Luoy baya sab kaayo siya. Pasabta lang gyud og maayo ang imong mga anak ug kon may mga pulong silang bati, mao nay giingon nga natural lang na nila nga masulti isip paglaban sa ilang mama. Kahibawo ko nga makasabot ra sad na imong anak sa lain kay dako ang edad.

Suma pa sa imong suwat lahi man iyang rason nganong nagpakita siya. Kon ugaling naa pay lain nga mga anak sa gawas, usaha na lang na og sulti sa imong mga anak para kausa ra ang kasaba. Salamat ug hinaot masulbad ra na ang imong problema.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Taban

DEAR Papa Joe,

Ako si Christine, taga Talisay City, Cebu. 18. Naa ko sa akong amiga nagpuyo ron kay nilayas ko sa amo. Actually nagtaban mi pero gibiyaan ko sa akong uyab. Mabdos man gud ko unya di ko ganahan nga hilabtan sa akong pamilya akong uyab if mahibaw-an nila nga namabdos ko, labi na pulis akong maguwang sa a­mong lugar. Mao nga nakadesider akong uyab nga mangari og Cebu kay naa man miy kaila sa clan namo.

Usa ka squatter ang among gipuy-an. Gi-downnan namo ang among amiga og P2000 sa gamay nga kwarto nga among giaba­ngan. Hangtod nga niabot ang panahon nga wa gyud siya kakita og trabaho diri ug niabot ang panahon nga nibiya siya nako diri.

Pwerte nakong hilak kay wala ko magdahom nga buhaton to niya nako. Karon nga magwalo na ka buwan akong tiyan, nisamot na ko ka libog kay wa ko kahibawo kinsa ang modala nako sa hospital. Gipaningil na sad ko sa abangan, maong galibug ko. Lami na kaayo ipakamatay. Unsa man ang akong buhaton? Galibog na kaayo ko. Tambagi ko, Sir. Daghang salamat.

CHRISTINE

Christine,

Mao nana ang resulta sa di maminaw sa tambag o badlong sa mga ginikanan. Basta bata pa unya badlungon sa parents, sakitan dayon. Dayon og sulti nga di makasabot sa gibati.

Apan kini nasulti sa mga ginikanan kay taas na sila og naagiang panahon ning kalibutana ug nakita nila nga kasagara sa susama nimo og edad, maoy padulngan.

Pero di na ta magbasulay. Ang ato ini mahimo ning leksyon sa sama nimo nga nisulod og sayo sa kaminyuon kuno. Well, sa imong sitwasyon angay nga tunlon nimo ang imong pride ug mobalik ka sa imong parents. Agwantaha ang kasaba kay tinuyoan man nimo kay sa magplano pa ka nga magpakamatay. Makasamot lang na sa problema sa imong ginikanan sa pinansyal, emosyon ug uban pa.

Balik sa inyo kay karon napamatud-an na nimo nga ang lalake nga gimahal nimo walay baruganan. Daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Napawong

DEAR Papa Joe,

Tawaga lang ko sa pangalan na Jaime, 32, minyo ug naa nay duha ka anak. Ang akong asawa naa sa Bohol uban sa akong mga anak, ako naa diri sa Cebu nanrabaho isip encoder. Usa ka adlaw niana nag inom mi sa akong mga kauban kay despidida sa usa namo ka kaubankay mularga ug dubai. Naabot mi ug us aka bar dayon nag inom ug nag pa table og GRO. Karon pila ra may estorya naay nahitabo namo natong babaye na among ka table, tungod na siguro to sa kahubug ug kahidlaw na makighilawas sa akong asawa. Pero pwerting malasa kay nasira ko pila to ka semana na akong gidala-dala ug pag uli pa nako sa bohol wala gyud nako mahilabti ang akong asawa so okey pa to. Dayon pagbalik nako diri sa Cebu nagpa check up dayon ko og doctor dayon giresitahan ko ug antibiotic. Niuli nasad ko sa amo pero wala lang gihapoy nahitabo namo sa akong asawa kabalo ko na gihidla siya pero wala ko mopatol kay basin matakdan siya kay bag-o pa ko ga tambal. Naayo nako pero dakong away namo sa akong asawa na nagduda na naa koy lain kay ang nahitabo karon dili naman siya mangisog. Ug para sa akong asawa naa kuno koy lain maong di na ko ganahan niya. Naglibug ko ron kay kung motug-an sad ko niya samot ka dako sa away ug basin magbuwag pa mi. Unsa may buhaton nako?

Jaime

Jaime,

Leksyon na na sa tawong way disiplina sa kaugalingon, daghan nako ug mga caller sa akong programa na naing-ana. Ug sa mga asawa na nag basa ron pahimagnu-i ang inyong bana kanunay. Dili ko doctor pero basin tuod side effect na sa tambal na imong gi take basin grabe tong kagawa nitapon nimo ug maoy naka trigger sa imong pagka impotent ron, balik pa check up sa doctor kanang sa urologist basin temporary ra kana or basin psychological tungod sa guilt kay naka luib ka sa imong asawa. Kini nga pahimagno para ni sa tanan na nagbasa ron na mga lalaki, dili sa ingon gwapa o sexy safe ni. Kung pamilyado na ta hunahunaa ang pamilya sa ug unsay epekto if mabulyaso, ang makaluluoy mao ang mga anak. Hunahuna kung kamo naa diri ug layo sa inyong pamilya trabaho lang, ang inom naa man gyud na nato pero naa sad nay epekto. Busa Jaime mas maayo sultihan nimo imong asawa sa tinuod. Kana lang ug daghang salamat.

Papa Joe

Talk to Papa Joe: Gaba kaha ni?

DEAR Papa Joe,

Tawaga lang ko og Ana, 19 year old na. Taga Negros ko pero nagtrabaho diri sa Cebu. Ang akong suliran kabahin sa gugma nga tan-aw pa nako nasayop.

Last year gihagad ko sa akong uyab nga magpuyo mi apan wa ko musugot kay wa siya’y klarong trabaho. Okay ra man sad siya. Magpaabot lang siya. Apan di malikayan nga masakay ko sa uso ron.

Naa koy ka textmate nga taga amo ra sad nga lungsod. Buotan ug maayo modala og timbaya sa text. Wa madugay nanguyab siya nako. Tuod pila ra may istorya, ako siyang gisugot kay sa pagpaminaw nako, buotan ug responsable siya nga pagkatawo. Mao nga nagsabot mi nga magkita sa pista sa amo.

Sa walay langay, nangita ko og bikil sa akong uyab ug ako siyang gibuwagan. Mao to, nilarga ko og Negros ug ingon niya mohapit lang ko sa ilang balay kay duol ra sa terminal. Niuyon ko kay nahigugma na man ko niya kay nindot siya sa text. Tuod man nagkita mi. Angkunon nako nga wala ko masayop, buotan siya apan di nako madawat ang pagkatawo niya kay tan-aw nako wa gihapon koy ugma kay siya bakol.

Sa tinuod na-discourage ko apan wa ko magpakita nga na-turn off ko. Pag-uli nako balik diri sa Cebu, wala na ko mo text ug motubag niya. Ganahan sad ta ko makigbalik sa akong ex apan mauwaw ko. Unsa may akong buhaton? Tambagi ko.

ANA

Ana,

Mao nay resulta sa mga aksyon nga wala huna-hunaa. Di gyud maayo nga moambak dayon nga di nimo masayran kon unsa kalawom sa tubig. Mao nay giingon nga not all that glitters is gold.

Hinuon bata pa ka mao nga di sad ka mabasol nganong ingon ana imong pang-hunahuna.

Ayaw na lang pakigbalik sa imong uyab oi. Mauwaw sad ka kay imo siyang gibaliwala. Kay kon nahitabo pa nga perfect imong ka textmate, makahuna-huna kaha ka sa pagpakigbalik sa imong uyab?

Usba na nang batasana nga maorag sigurista kay daghan na ang nahagtos niana. Kat-uni ang pagtulun-an sa Ginuo para ma-value nimo ang usa ka tawo. Nianing panghitaboa, di lang imong ex ang imong gipasakitan, kon di ang imo sang ka- textmate. Apil pa gani ang imong kaugalingon, imong konsensya. Charge to experience na lang na, Day. Be good next time.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Wa tuyoa

DEAR Papa Joe,

Ako diay si Cristian, taga Talisay, 21 years old ug usa ka agent sa usa ka call center. Under grad pa ko pero tungod sa kalisod sa kinabuhi, napugos ko og panrabaho and since kamao ko mo-English sad gamay, mao nga dali ra ko nadawat isip call center agent. Kinahanglan moundang ko og eskwela ug tabangan si Mama kay siya ra may nagkayod sa pagpaeskwela nako kay pinaangkan siya. Wala ko kahimamat sa akong amahan ug siya sad wala na makahibawo asa na karon akong papa pero naa koy hulagway sa akong amahan.Usa siya ka half-Chinese ug wala mauyoni ang akong mama sa ginikanan sa akong papa.

Karon nga naka-work na ko, nakauban nako ang usa ka maanyag nga babaye nga mestiza ug liberated. Nagka-close mi kay pareha man mi og shift. Sa trabaho lang mi nagka-close pero outside dili. Hangtod nga nag-inom mi one time ug sa kanindot sa tama, naay nahitabo namo ning bayhana. Karon pila ra may istorya, nisamot mi og ka close. Magtawagan na mi sa phone hangtod nga nagka kami.

Namisita ko sa ila ug pag-abot pa lang nako sa ila, klaro na kaayo nga datu kaayo sila ug gi-welcome ko sa iyang mama og maayo kay gatuo siguro nga datu ko tungod kay chinito man sad ko. Dayon nigawas ang iyang papa ug pagawas pa lang gikulbaan ko kay pag-ambo pa lang sa ilang pultahan familiar nako ang lalake nga usa ka Insik. Ang akong amahan mao sad ang amahan sa akong uyab.

Wa ko kaagwanta. Maora kog kasukaon. Wa ko kasabot ug nidagan ko ug hangtod karon mga buwan na kapin nga wala na ko nagpakita pa sa akong igsuon. Gilabay na sad nako ang simpak. Nahibulong si Mama nga wala na koy work pero ako siyang giingnan nga nag retrench among company. Unsa may buhaton nako? Tambagi ko.

CRISTIAN

Cristian,

Lisod tuod na imong sitwasyon, labi na nagkaunay mo sa imong igsuon. Nevertheless mas maayo nga tug-anan nimo si Mama nimo sa tinuod ug ipaklaro kon mao ba gyud tung lakiha kay basin nasayop lang ka tungod sa kahinam nimo nga makakita sa imong papa. Basin panan-aw nimo siya nga mao na to.

Di nato ikalalis nga kasagaran sa mga Insik kay may-ong ma­y-ong ang hitsura. Pero di sad ta kasulti nga di to mao imong papa kay naa man gyud nang luksong dugo, di ba? Pero to be fair sad, ayaw ibitin ang imong uyab. Kon tinuod man, pasabta siya nga it was an honest mistake ug kon igsuon gyud mo, kalimtan na lang ninyo ang bati nga kaagi.

Kining imong proble mamahimo untang lrksyon sa mga ginikanan, labi na ang mga papa nga di magpataka og tira kay ang mga anak ang makaluluoy. Daghang salamat.

PAPA JOE