Tambagi ko Noy Kulas: Gibawsan

DEAR Noy Kulas,

Usa ko ka estambay. Ang akong problema mahitungod sa akong kasingkasing nga nabun-og sa usa lang ka lalake. One year and three months na mi sa akong uyab. Siya sab ang labing dugay nga nilanat nakong uyab sukad kay ang akong mga nauyab sa una kutob ra man og pipila ka mga buwan. Gi-feel na gyud nako nga he is the one.

Apan ang karon, ang tanang good times and memories that we shared bakak ra diay tanan.

Iyaha kay bakak ra diay tanan. Atik-atik ra. Gi-serious ra ba nako ang among relasyon kay abi nako og siya na gyud. Iyar a diay kong gibinuangan.

Nangutana ko niya kon ngano. Nanimawos lang diay kuno siya sa iyang ex-girlfriend. Nangutana ko niya kon ngano.

Unsa kaha, Noy, niadtong among usa ka tuig ug walo ka buwan nga relasyon, naa ka siyay love nako? Or kadtong tanan binuang lang? Daghang salamat and God bless.

SHEY

Shey,

Sakit bitaw nang ikaw maoy luiban. Di lalim na, labina gyud kon ang mao nga tawo maoy imong matingban sa pagmahal. Sa tanan nimong boyfriend, siya ang labing dugay tungod kay duna kay pagbati niya nga siya na gyud ang imong gipangita nga lalake. You expected so much from him but wa mahitabo ang imong gipaabot.

Bisan medyo kuwang ang imong detalye, akong nasugat sa imong suwat nga duna siyay lain. Iyang rason human nimo nasakpan nga nanimawos lang siya nimo tungod sa gibuhat sa iyang boyfriend kaniya. Kon tinuod pa siyang nanimawos, di mo moabot og ingon niana nga kadugayon. Iya lang gud nang lusot. Ang tinuod di gyud siya kasaligan.

Di sab katuohan nga moabot mo nianang gidugayuna nga wa siyay gugma. Niabot lang ang panahon nga nigawas ang iyang uwag alang sa laing babaye. Apan kon naa may gugma o di, di na man gud na mo-matter kay toa na man siya sa laing babaye. Busa, move on. Himoang leksyon nimo ang mao nga hitabo.

Work on any relationship. Apan ayaw ni himoang duwa-duwa lang nga maora ka nga mag-ilis og duwaan. Sa di pa ka mosugot og lalake, ila-ilaha unag maayo. Kay kon ang imong buhaton mao ang pagsige og ilis, makasugat ka na sab unyag lalake nga sama nimo, ganahan sab magsige og ilis.

Be prepared sab sa mga panghitabo nga di mo pa­a­buton,sama sa nahitabo nimo karon.

Duna man gyuy mga hitabo nga di mo paabuton. Naa man ganiy mga kasal nga wa madayon, mga kaminyuon nga nahagtos ang talikala. Pagmalig-on lang kanunay.

NOY KULAS

Tambagi Ko Noy Tikyo: Naibog sa amo

DEAR Noy Tikyo,

Tawga lang ko sa ngalan nga Susan, 20, taga probinsiya sa Davao del Norte. Nia ko karon sa siyudad sa Davao kay nanarbaho isip katabang sa balay.

Lisud ang pagpangita og trabaho apan maayo na lang kay dunay magtiayon nga buotan nga maoy mikuha kanako ug gipasulod og trabaho sa ilang balay sud na sa unom ka bulan.

Wala na koy makita nga laing trabaho tungod kay high school ra man ang akong nahuman. Apan bisan pa man niini, malipayon man ko sa akong trabaho kay buotan man ang akong mga amo. Ila pa gani kuno kong pa-eskuwelahon sa sunod abri sa klase.

Ang problema kay samtang nagkadugay ko sa ila, naibog na man ko sa akong amo nga lalaki. Batan-on pa man god siya ug buotan sama sa iyang asawa. Hinungdan nga misamot ang akong pagbati niya.

Wala hinuon siya mahibawo sa akong feeling niya. Pero kon naa man god siya kay kilig gyud kaayo ko ilabi na kon suguon ko niya.

Unsaon man nako ang akong feeling niya? Paundayonan ko na lang kaha ang akong gibati, bahala na kon unsay mahitabo? Basin unya og pahawaon ko sa akong trabaho kon mahibaw-an ang akong pagbati niya. Salamat, Noy.

SUSAN

*****

Susan,

Hangtud nga di ka magpadala sa imong gibati ngadto sa imong amo nga lalaki, di ka mahawa sa trabaho. Apan how long nimo matago ang pagbati sa imong kaugalingon? Kini mao ang pangutana karon ilabi na nga kanunay mong magkita sa balay.

Kini bayang imong pangedaron, mag-uros-uros pa gyud ang imong pagbati nga posibleng mohatud kanimo ngadto sa pagpakasala.

Talagsaon ra baya ning imong mga amo nga maayo sa katabang. Dunay uban nga mga amo nga di makaon ang batasan ngadto sa ilang katabang. Tan-aw nila slave ang ilang mga suluguon mao nga halos di na pakan-on ug patrabahuon og maayo.

Mao nga sayang kaayo kon imo ning palabyon nga oportunidad sa imong kinabuhi.

Ayaw na lang og expect nga mahigugma kanimo ang imong amo nga lalaki kay it will never happen. Di siya puwedeng makigrelasyon nimo kay minyo na man siya.

Kon ugaling mahigugma siya nimo, mahimong komplikado ang inyong kinabuhi ug maguba ang imong kaugmaon. Mao nga kalimti na lang kining imong pagbati niya.

Inay nga magpunay ka og hunahuna ug maghinuktok niya, mas maayo pang imo na lang dawaton ang hanyag nila nga paeskuwelahaon ka. Mas nindot nga mao ni ang imong tinguhaon kay alang man kini sa maayo mong kaugmaon.

Kanang imong gugma, i-divert na lang kini sa uban nga way kabilinggan sa kinabuhi. Apan unya na kon mahuman ka na og eskuwela.

Ikontrol ang imong kaugalingon aron nga di ka makahimo og sala sa imong mga amo. Ayaw padala sa sayop nga pagbati kay basin kon magbasol ka unya.

Bugtii ang kabuotan sa imong mga amo pinaagi sa pagbinuotan sab ngadto nila. Serbisyohi sila og maayo kay naglantaw man sab sila sa imong kaugmaon. Ayaw usiki ang oportunidad nga miabot sa imong kinabuhi.

NOY TIKYO

Talk to Papa Joe: Naka branch out diay

DEAR Papa Joe,

Tawga ko sa ngalang Dodong, 60, nga buwag sa akong asawa mga15 ka tuig na ang nakalabay.

Karon nga nag 60 na ko, naay usa ka tawo nga lalake nga niabot diri nako ug nangayo og gugma nga andam sab ko mohatag kay sa dugay nang panahon wa ko ni masultihi. Siya ang akong anak sa gawas. Traynta ka tuig kapin na siya ug bata pa siya dihang una ming nagkita.

Apan karon nipatim-aw siya aron di daw para mag­samok kon di ganahan lang siya nga maka ila nako isip amahan apan nahadlok ko nga mahibaw-an sa akong mga anak nga naa koy anak sa gawas kay basin masuko sila nako kay mao ra ba ni ang rason nganong nagbuwag mi sa ilang mama.

Unsaon kaha nako ning akong sitwasyon nga maluoy sad ko sa akong anak sa gawas kay gipasagdan siya sa iyang mama kay minyo naman sa lain?. Palihug tambagi ko.

DODONG

Dodong,

Kana kay naa na man na nga sitwasyon, kinahanglan nga lig-unon nimo imong kaugalingon ug sultihan sab nimo ang imong mga anak kabahin sa anak nimo sa lain.

Siyaro na man sad, makasabot ra na sila kay mga dagko nana sila. Makasabot nasad na sila nga walay ang labot ilang igsuon kay bunga kini sa sayop nimong binuhatan kaniadto. Katungod sad sa anak nimo sa lain nga makaila ug makadama sa imong gugma.

Luoy baya sab kaayo siya. Pasabta lang gyud og maayo ang imong mga anak ug kon may mga pulong silang bati, mao nay giingon nga natural lang na nila nga masulti isip paglaban sa ilang mama. Kahibawo ko nga makasabot ra sad na imong anak sa lain kay dako ang edad.

Suma pa sa imong suwat lahi man iyang rason nganong nagpakita siya. Kon ugaling naa pay lain nga mga anak sa gawas, usaha na lang na og sulti sa imong mga anak para kausa ra ang kasaba. Salamat ug hinaot masulbad ra na ang imong problema.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Taban

DEAR Papa Joe,

Ako si Christine, taga Talisay City, Cebu. 18. Naa ko sa akong amiga nagpuyo ron kay nilayas ko sa amo. Actually nagtaban mi pero gibiyaan ko sa akong uyab. Mabdos man gud ko unya di ko ganahan nga hilabtan sa akong pamilya akong uyab if mahibaw-an nila nga namabdos ko, labi na pulis akong maguwang sa a­mong lugar. Mao nga nakadesider akong uyab nga mangari og Cebu kay naa man miy kaila sa clan namo.

Usa ka squatter ang among gipuy-an. Gi-downnan namo ang among amiga og P2000 sa gamay nga kwarto nga among giaba­ngan. Hangtod nga niabot ang panahon nga wa gyud siya kakita og trabaho diri ug niabot ang panahon nga nibiya siya nako diri.

Pwerte nakong hilak kay wala ko magdahom nga buhaton to niya nako. Karon nga magwalo na ka buwan akong tiyan, nisamot na ko ka libog kay wa ko kahibawo kinsa ang modala nako sa hospital. Gipaningil na sad ko sa abangan, maong galibug ko. Lami na kaayo ipakamatay. Unsa man ang akong buhaton? Galibog na kaayo ko. Tambagi ko, Sir. Daghang salamat.

CHRISTINE

Christine,

Mao nana ang resulta sa di maminaw sa tambag o badlong sa mga ginikanan. Basta bata pa unya badlungon sa parents, sakitan dayon. Dayon og sulti nga di makasabot sa gibati.

Apan kini nasulti sa mga ginikanan kay taas na sila og naagiang panahon ning kalibutana ug nakita nila nga kasagara sa susama nimo og edad, maoy padulngan.

Pero di na ta magbasulay. Ang ato ini mahimo ning leksyon sa sama nimo nga nisulod og sayo sa kaminyuon kuno. Well, sa imong sitwasyon angay nga tunlon nimo ang imong pride ug mobalik ka sa imong parents. Agwantaha ang kasaba kay tinuyoan man nimo kay sa magplano pa ka nga magpakamatay. Makasamot lang na sa problema sa imong ginikanan sa pinansyal, emosyon ug uban pa.

Balik sa inyo kay karon napamatud-an na nimo nga ang lalake nga gimahal nimo walay baruganan. Daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Napawong

DEAR Papa Joe,

Tawaga lang ko sa pangalan na Jaime, 32, minyo ug naa nay duha ka anak. Ang akong asawa naa sa Bohol uban sa akong mga anak, ako naa diri sa Cebu nanrabaho isip encoder. Usa ka adlaw niana nag inom mi sa akong mga kauban kay despidida sa usa namo ka kaubankay mularga ug dubai. Naabot mi ug us aka bar dayon nag inom ug nag pa table og GRO. Karon pila ra may estorya naay nahitabo namo natong babaye na among ka table, tungod na siguro to sa kahubug ug kahidlaw na makighilawas sa akong asawa. Pero pwerting malasa kay nasira ko pila to ka semana na akong gidala-dala ug pag uli pa nako sa bohol wala gyud nako mahilabti ang akong asawa so okey pa to. Dayon pagbalik nako diri sa Cebu nagpa check up dayon ko og doctor dayon giresitahan ko ug antibiotic. Niuli nasad ko sa amo pero wala lang gihapoy nahitabo namo sa akong asawa kabalo ko na gihidla siya pero wala ko mopatol kay basin matakdan siya kay bag-o pa ko ga tambal. Naayo nako pero dakong away namo sa akong asawa na nagduda na naa koy lain kay ang nahitabo karon dili naman siya mangisog. Ug para sa akong asawa naa kuno koy lain maong di na ko ganahan niya. Naglibug ko ron kay kung motug-an sad ko niya samot ka dako sa away ug basin magbuwag pa mi. Unsa may buhaton nako?

Jaime

Jaime,

Leksyon na na sa tawong way disiplina sa kaugalingon, daghan nako ug mga caller sa akong programa na naing-ana. Ug sa mga asawa na nag basa ron pahimagnu-i ang inyong bana kanunay. Dili ko doctor pero basin tuod side effect na sa tambal na imong gi take basin grabe tong kagawa nitapon nimo ug maoy naka trigger sa imong pagka impotent ron, balik pa check up sa doctor kanang sa urologist basin temporary ra kana or basin psychological tungod sa guilt kay naka luib ka sa imong asawa. Kini nga pahimagno para ni sa tanan na nagbasa ron na mga lalaki, dili sa ingon gwapa o sexy safe ni. Kung pamilyado na ta hunahunaa ang pamilya sa ug unsay epekto if mabulyaso, ang makaluluoy mao ang mga anak. Hunahuna kung kamo naa diri ug layo sa inyong pamilya trabaho lang, ang inom naa man gyud na nato pero naa sad nay epekto. Busa Jaime mas maayo sultihan nimo imong asawa sa tinuod. Kana lang ug daghang salamat.

Papa Joe

Talk to Papa Joe: Gaba kaha ni?

DEAR Papa Joe,

Tawaga lang ko og Ana, 19 year old na. Taga Negros ko pero nagtrabaho diri sa Cebu. Ang akong suliran kabahin sa gugma nga tan-aw pa nako nasayop.

Last year gihagad ko sa akong uyab nga magpuyo mi apan wa ko musugot kay wa siya’y klarong trabaho. Okay ra man sad siya. Magpaabot lang siya. Apan di malikayan nga masakay ko sa uso ron.

Naa koy ka textmate nga taga amo ra sad nga lungsod. Buotan ug maayo modala og timbaya sa text. Wa madugay nanguyab siya nako. Tuod pila ra may istorya, ako siyang gisugot kay sa pagpaminaw nako, buotan ug responsable siya nga pagkatawo. Mao nga nagsabot mi nga magkita sa pista sa amo.

Sa walay langay, nangita ko og bikil sa akong uyab ug ako siyang gibuwagan. Mao to, nilarga ko og Negros ug ingon niya mohapit lang ko sa ilang balay kay duol ra sa terminal. Niuyon ko kay nahigugma na man ko niya kay nindot siya sa text. Tuod man nagkita mi. Angkunon nako nga wala ko masayop, buotan siya apan di nako madawat ang pagkatawo niya kay tan-aw nako wa gihapon koy ugma kay siya bakol.

Sa tinuod na-discourage ko apan wa ko magpakita nga na-turn off ko. Pag-uli nako balik diri sa Cebu, wala na ko mo text ug motubag niya. Ganahan sad ta ko makigbalik sa akong ex apan mauwaw ko. Unsa may akong buhaton? Tambagi ko.

ANA

Ana,

Mao nay resulta sa mga aksyon nga wala huna-hunaa. Di gyud maayo nga moambak dayon nga di nimo masayran kon unsa kalawom sa tubig. Mao nay giingon nga not all that glitters is gold.

Hinuon bata pa ka mao nga di sad ka mabasol nganong ingon ana imong pang-hunahuna.

Ayaw na lang pakigbalik sa imong uyab oi. Mauwaw sad ka kay imo siyang gibaliwala. Kay kon nahitabo pa nga perfect imong ka textmate, makahuna-huna kaha ka sa pagpakigbalik sa imong uyab?

Usba na nang batasana nga maorag sigurista kay daghan na ang nahagtos niana. Kat-uni ang pagtulun-an sa Ginuo para ma-value nimo ang usa ka tawo. Nianing panghitaboa, di lang imong ex ang imong gipasakitan, kon di ang imo sang ka- textmate. Apil pa gani ang imong kaugalingon, imong konsensya. Charge to experience na lang na, Day. Be good next time.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Wa tuyoa

DEAR Papa Joe,

Ako diay si Cristian, taga Talisay, 21 years old ug usa ka agent sa usa ka call center. Under grad pa ko pero tungod sa kalisod sa kinabuhi, napugos ko og panrabaho and since kamao ko mo-English sad gamay, mao nga dali ra ko nadawat isip call center agent. Kinahanglan moundang ko og eskwela ug tabangan si Mama kay siya ra may nagkayod sa pagpaeskwela nako kay pinaangkan siya. Wala ko kahimamat sa akong amahan ug siya sad wala na makahibawo asa na karon akong papa pero naa koy hulagway sa akong amahan.Usa siya ka half-Chinese ug wala mauyoni ang akong mama sa ginikanan sa akong papa.

Karon nga naka-work na ko, nakauban nako ang usa ka maanyag nga babaye nga mestiza ug liberated. Nagka-close mi kay pareha man mi og shift. Sa trabaho lang mi nagka-close pero outside dili. Hangtod nga nag-inom mi one time ug sa kanindot sa tama, naay nahitabo namo ning bayhana. Karon pila ra may istorya, nisamot mi og ka close. Magtawagan na mi sa phone hangtod nga nagka kami.

Namisita ko sa ila ug pag-abot pa lang nako sa ila, klaro na kaayo nga datu kaayo sila ug gi-welcome ko sa iyang mama og maayo kay gatuo siguro nga datu ko tungod kay chinito man sad ko. Dayon nigawas ang iyang papa ug pagawas pa lang gikulbaan ko kay pag-ambo pa lang sa ilang pultahan familiar nako ang lalake nga usa ka Insik. Ang akong amahan mao sad ang amahan sa akong uyab.

Wa ko kaagwanta. Maora kog kasukaon. Wa ko kasabot ug nidagan ko ug hangtod karon mga buwan na kapin nga wala na ko nagpakita pa sa akong igsuon. Gilabay na sad nako ang simpak. Nahibulong si Mama nga wala na koy work pero ako siyang giingnan nga nag retrench among company. Unsa may buhaton nako? Tambagi ko.

CRISTIAN

Cristian,

Lisod tuod na imong sitwasyon, labi na nagkaunay mo sa imong igsuon. Nevertheless mas maayo nga tug-anan nimo si Mama nimo sa tinuod ug ipaklaro kon mao ba gyud tung lakiha kay basin nasayop lang ka tungod sa kahinam nimo nga makakita sa imong papa. Basin panan-aw nimo siya nga mao na to.

Di nato ikalalis nga kasagaran sa mga Insik kay may-ong ma­y-ong ang hitsura. Pero di sad ta kasulti nga di to mao imong papa kay naa man gyud nang luksong dugo, di ba? Pero to be fair sad, ayaw ibitin ang imong uyab. Kon tinuod man, pasabta siya nga it was an honest mistake ug kon igsuon gyud mo, kalimtan na lang ninyo ang bati nga kaagi.

Kining imong proble mamahimo untang lrksyon sa mga ginikanan, labi na ang mga papa nga di magpataka og tira kay ang mga anak ang makaluluoy. Daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Giabusaran sa amo

DEAR Papa Joe,

Tawga lang ko og Inday, 20, usa ka katabang sa balay. Wala gyud ko sweldohi sa akong amo nga babaye kay kuno naa kuno koy relasyon sa iyang bana. Di sad siya gusto mohawa ko kay ebidensya daw ko niya para mo-file og kaso sa iyang bana para annulment.

Paet kaayo ko karon kay wa pa koy kwarta, makahuwam lang ko og ginagmay sa akong silingan. Dagmalan pa gyud ko niya ug kon mosukol ko, ingnon ko niya nga pwede ko niya ipapatay. Manugo lang kuno siya og mopatay nako. Bisan gibadlong na ni siya sa iyang bana, di gyud mopatuo. Hasta pud iyang mama kay mag-apil-apil, mao nagbantay na ko ron.

Kini nga suwat kay gi pa e-mail ra ni nako sa akong silingan nga buotan kay di man ko kalakaw sa gawas. Wa sad koy kwarta. Ang naka pait pa gyud wala koy cellphone kay iyang giembargo kay ebedensya sad kuno kay gihulaman man gud ni ni Sir kay wala siyay load. Unya nahabilin sa ilang kama mao gaduda siya nga naa miy relasyon sa iyang bana ug naa miy gibuhat kon wala siya. Unsaon man ni nako, Sir? Palihug ko og tambag.

INDAY

Inday,

Kon nakahimo ka og tunol sa imong amiga sa imong suwat, pwede nimo siya suguon nga ipa-report kining tanan sa kapulisan or sa womens desk sa kapulisan para maaksyunan na imong problema. Kay kon pasagdahan na nimo, basin unsa na hinuon ang mahitabo nimo.

Kon kahibawo ka sa address ninyo, pamalihug sa imong amiga nga ipahug ang suwat para makapangayo ka og tabang sa imong pamilya. Ang kuyaw lang og sinabutan na nila sa amo nimo nga lalake para di ka ma swelduhan, libre sila. Kay kon tarong na siya nga pagkalalake, di na niya i-tolerate ang sitwasyon kay mapagan siya ana. Naa ra bay mga amo nga mga marukoy sad. Ubos ang tan-aw sa ilang mga katabang. Aksyuni nana sa di pa ulahi ang tanan.

PAPA JOE

Heartline: Kiat si partner

Dear Heartline,

May bf po ako na may asawa na, tapos marami kami sa buhay niya. Pang-anim na po ako. Sabi niya, sa akin po niya nakita ang totoong pagmamahal. Kasi inaalagaan ko siya na para bang tunay ko ng asawa. Pero lagi akong nagseselos kasi palagi niyang ka-text yung isa kasi maluwag daw sa pera. Pero ako daw yung mahal niya. Maniwala pa kaya ako sa mga sinasabi niya? Pero alam mo na feel ko rin naman na mahal niya ako. At alam mo rin ba na may anak na siya sa labas? At gusto rin niya na magka-anak din kami. Sa tingin mo kaya tama rin na magka-anak din ako sa kanya? Mahal na mahal ko ang taong eto. Sana mapayuhan niyo po ako.

0948***

Hi dear,

Waging-waging kaayo ka sa imong ka-martiran ba. Tuo sab gyud ka nga ikaw ra gyud ang iyang gimahal. Kung ikaw lang ang iyang gimahal, how come nga sige gihapon siya'g text anang laing babaye, nga according to you "maluwag" sa kwarta.

Well, nahug nga gamitan ang drama, unya sa tan-aw nimo, he is faithful sa ingon ana niya nga binuhatan?

I understand you love him kay kung ikaw pay pasultihon, "mahal na mahal ko ang taong eto," which in fact alang kanako, dili siya worth it sa imong love, tungod sa iyang pagka-maluibon.

Kini nga klase sa tawo ang mga sigurista. Why? Tungod, hadlok silang buwagan o makigbulag sa ilang partners, tungod di nila buot nga maputol ang na-avail nila nga "good things" from them.

It is so sad pero this is happening. A reality na usahay, we are blinded tungod lagi sa sobra natong pagmahal sa usa ka tawo.

Dili man dautan ang magmahal ba, apan mao lagi sa sobra natong pagmahal sa usa ka tawo, moabot sa point nga in-denial kaayo ta nga bisan sayop na gani, hala deadma lang, pa as if nga okay ra, bisan og di na maayo.

Let's be honest to ourselves. Mao nay importante.

Dili ta magpaka-plastikan galore kay in the end, kita man gihapon ang mag-antus niini.

Ikaw sab, ayaw kaayo pagka-blind anang kabuang sa imong partner, basin sa sobra nimong pagsabot, kaw ray makaluluoy. Sakto gyud ang panultihon nga kung mahigugma ka, ayaw kalimot nga managana sab kag alang sa imong kaugalingon. Lisud ni siya buhaton, pero sooner you will realize nga importante diay kini.

Ayaw na sab paghimo og laing reason nga mas makaluluoy ka. Magpa-anak kaniya. Then how sure ka nga mahimo siyang responsable nga amahan ug kapikas nimo? Karon pa gani, sige'g iring-iring sa imoha pang atubangan. Pamilyado pa siya. OMG gyud!

Kalma lang. Take it slowly, di man kontest ning love life ba. Planuha og maayo te kay mas lisud na nga molihuk og may extra baggage ka na.

I-sure nang partner nimo. Unya na dasdas anang mga butang nga mas kumplikado, kung siya mismo responsable na.

Basin mahug hinuon nga mabilin ka sa ere, solo flight ang imong drama.

Wake up girl, ayaw kaayo i-feel ang tanan. Huna-hunaa sab ang long-term nga kaayuhan sa imong kaugalingon ug sa imong umaabot nga pamilya.

If makita nimo to him nga daw way plano sa life, well, time na siguro na you distance yourself. Di man forever nga sweet-sweet na lang, kiss dinhi, hug didto ang drama. Let's be practical.

Talk to Papa Joe: Sayop nga lakang

DEAR Papa Joe,

Ako si Junerlio, taga Talisay, 25 ang edad, usa ka security guard. Ang akong suliran mahitungod sa among relasyon sa akong land lady nga 30 na kapin ang edad ug minyo pero ang bana naa sa Saudi.

Maayo kaayo ni og tinagdan namo kining bayhana pero wala ko magdahom nga mosangko sa usa ka relasyon. Nagsugod ni dihang iya kong gibilin sa ilang balay nga tupad ra sad sa boarding house kay mangompra siya kay nibiya man ang iyang katabang kay niuban sad sa uyab. Kay wa man ko’y duty atong panahuna, nisugot ko. Pag-uli niya gikan sa merkado, nakit-an nako siya nga gipaningot sa pagbitbit sa iyang tinda dayon nihangyo siya nga maligo sa. Sa paggawas niya tapis ang tualya, nilingkod siya atubangan nako ug nakig-istorya.

Ambot ba basta naay niulbo namong duha ug nahitabo gyud ang init nga pakighilawas ug nasundan ug nasundan kadto hangtod nga niabot ang higayon nga nabuntis siya. Diri na nagsugod ang kalbaryo namong duha. Maluoy na ko niya kay siya na ang sumsuman sa mga tawo sa boarding house ug sa mga silingan. Bisan wala pa sila makahibawo nga ako ang amahan, klaro kaayo nga ako ang padungog dungugon. Okay ra na ingon ana unta pero nisamot ang problema ron kay taliabot na ang iyang bana sunod buwan ug talianak na sad siya mga duha pa ka buwan gikan karon.

Unsaon man nako ni? May mahimo pa ba ko kay kon ako ang pabut-on, mag-uban na lang mi sa babaye dala ang iyang usa ka anak. Palihug tambagi ko.

JUNERLIO

Junerlio,

Dili sayon ang imong problema. Lisod na solusyunan. Uwahi na ang pagbasol. Mao na na ang resulta sa butang nga gibuhat nga wala hunahunaa. Ang plano nimo nga makigpuyo sa babaye solusyon sad para malikay ang babaye sa iyang bana. Apan andam na ba ka? Naa ba kay saktong ikabuhi nila nga naanad baya na nga maayo ang kahimtang.

Daghan ang pwede mahitabo ana. Pwede mo mapreso. Pwede sad ka ipapatay sa bana.

Depende na sa dagan sa utok sa iyang bana. Kon kaya nimo, mas maayo nga motug-an sa ang babaye sa bana niya para klaro nga mobiya siya kay nakasala siya. Pahibaw-a sad ang imong mga ginikanan ug pangayo sad og ideya nila kon maayo ba imong plano. Kay sa laktod nga pagkasulti, lisod magbunga og nindot inyong relasyon kay dili mao ang sugod niini. Daghang salamat.

PAPA JOE

Tambagi ko Noy Kulas: Shock absorber

DEAR Noy Kulas,

Tagoa lang ko sa ngan nga Tito, taga Mandaue City. Nag-study ko sa Cebu City. Di lang nako isulti asa kay parte ra ba ni ang akong problema sa akong pag-study.

Naa koy maestra sa usa sa akong mga subject nga sexy. Di man kaayo siya gwapa but sexy gyud siya nga tan-awon tungod kay maayo siya modala sa iyang gisul-ob. Maayo siya og batasan ug managad gyud namong iyang mga tinun-an. Single pa siya. Akong nahibaw-an nga di pa sila dugay nga nagbuwag sa iyang uyab nga tua sa abroad.

Dihay time nga nagkasugat mi sa usa ka mall. Iya kong gi-invite og pangape. Nauwaw ko kay ako siyang maestra. Ni-pour out siya sa iyang kaguol. Nisulti siya nga wa siyay kasumbongan sa iyang kaguol kay layo iyang pamilya ug wa siyay klarong higala. So, nahimo kong shock absorber niya, maingon tang pu’nga. Unya kay duna na man siyay cell number nako, usahay manawag siya nga maghilak. Mosulti siya nako nga gimingaw siya sa iyang uyab.

Way nakahibawo ining nahitabo karon kay basin pa unya lain og perception ang ubang tawo. Sa nagkadugay ra ba, naluoy ko niya kay klaro kaayo nga helpless siya. Besides, kon di lang ko estudyante niya, di man lain ang iyang gibuhat unta kay pulos mi single. Ang ako lang nga kuyawan sab ko kay basin asa padung ning among open nga communication nga secret.

Unsa may imong ikatambag nimo, Noy? Di kaha siya madaut kon mahibaw-an nga usa sa iyang mga estudyante dunay di ordinary nga relasyon?

TITO

To,

Wa may dautan kon ang imong instructor manawag nimo aron moyabo sa iyang gibati nga kaguol sa ilang break-up. Mas nakatabang ka pa man gani niya nianang iyang gibating kaguol karon. Dunay mga time nga laing tawo nanginahanglan kanato og tabang, usa na niini ang pagduyog sa ilang problema. Kini bitaw nga pagpanambag nako, usahay, dunay mga letter sender nga mahimo sab kong shock absorber, apan sa mubo lang nga panahon kay giyahan man nako what to do.

Dunay mga kaso sa suicide nga ang hinungdan mao ang grabeng depression tungod kay nag-inusara sa pag-atubang sa problema ang mao nga tawo. Kay he-she felt alone ug nabug-atan, mao nang nagkutlo sa kinabuhi. Naay uban di sab ganahan nga mo-reach out sa uban labina kon nakita nila nga di interesado. At least, ikaw nagpakitag kaikag.

Kana kay nakatabang ka niya, basin at the end sa semester, dako-dako ka og gradong madawat niya. Apan tan-awa lang sab kon di ka ma-disturb sa imong pagtuon. Prangkahi lang sab siya kon di ka busy. Sa akong tan-aw, maorag ganahan sab ka niya kay matod mo pa, sexy. Naa ran a ninyong duha unya kay pulos mo single.

NOY KULAS

Tambagi ko,Noy Kulas: Kalit lang

Dear Noy Kulas,

THIS is just an issue between me and my classmate nga gay. I’m also gay. Nagsugod ning issue namo diri sa school. At that exact moment nagtuon mi kay naay upcoming exam. Nag-busy ko sa akong tuon. Wa ko kabantay nga sige na siya og patagad nako apan wa ko ka beep back niya. I thought lain iyang gitawag because kahibawo siya nga nagtuon ko then naa pud koy kaestorya nga lain kay nagpatudlo ko.

Wa ko katagad niya the whole day. Iya unta diay nga tuyo nga mag “chika” mi. After the class ug nakauli na mi, nikalit siya og drama sa text nga namastos nako. Wa na lang pud ko mi-react kay I know modako ra unya. The next day, mao gihapon ang drama, sige na siya og panulti ug mga mean nga words. So nagpaespiya ko sa ako nga girl nga classmate, as in daw init siya og dugo nako tungod lang sa wa ko katagad niya.

Nagpakahilom nalang ko para di na modako ang storya. So, that means nga ako nalang ang nidawat sa “sala” nga di man unta matawag niani.

Sala ba diay ang magpakahilom ug sa point nga di ko katagad kay busy ko? I’m just too bothered about these things ang issues. Please tambagi ko, Noy.

MARRIE

Marrie,

Kon imo siyang tubagon pinaagi sa text, di maayo kay naa man siya sa kasuko nimo. Ang labing maayo niana mao ang pagpakigsulti kaniya. Pinaagi sa pagpakigsulti makahibawo ka kon nganong siya nasuko nimo.

Ang imong pagpakahilom di usab maayo kay na-perceive ni niya nga di siya importante alang kanimo. Ang pagpakahilom mosamot sa kalagot sa tawo. Instead mokalma ang tawo, ang silence mopada­ngilag sa kasuko kon pasagdan lang. Mopalawom sa kasungian nga nagsugod lang sa miscommunication, misunderstanding ug miscommunication.

Wa gud siya makahibawo nga nagsige diay og panawag nimo. Ikaw sa imong dapit ganahan ka nga di tubagon sa tawo nga imong gitawagan? Di ka gyud malipay, I’m sure.

Kon magsultihanay man mo, ayaw kasuko. Bahala nag unsay iyang isulti. Pasagdi siyang mosulti nganha nimo. Kon mahuman na siya, ikaw na sab.

Ayaw gyud pagsapaw kon unsa man ang iyang gisulti. Hinunoa paminawa siyag maayo unsay hinungdan sa iyang kasuko.

But kon magsultihanay man mo, kinahanglan nga dunay mediator. Kanang kaila ninyo nga way gidapigan aron maoy mobadlong o magsilbeng naa sa tunga nga mobadlong kon magsapaway na mo og estorya. Kining paagiha mao ni ang makasulbad sa inyong problema. I know nga kamong duha pulos nangasakitan. Busa husaya na ninyong duha. Sa di ka pa moatubang, mas maayo nang mag-ampo ka sa Ginuo sa di ka pa makig-atubang kaniya.

NOY KULAS

Tambagi ko Noy Kulas: Basta driver, sweet lover

DEAR Noy Kulas,

Minyo ko. Gusto kong malamdagan ang akong huna-huna. Nagsugod ni niadtong January lang dihang akong gikaila ang usa ka taxi driver nga usa sab ka minyo.

Usa ka higayon siya ang akong nasakyan dihang nipauli ko sa balay gikan sa office.

Nagkatinan-away mi sa akong pagsulod sa taxi. Didto nagsugod nga nagkaestorya mi.

Uncomfortable kaayo ko sa pagsugod.Nangayo ko og number niya. Iya sab kong gihatagan.

Ako sab siyang giteksan sa akong number pag-abot sa balay. Didto na nagsugod ang among teksanay.

Ambot unsay nahitabo nako nga wa na man ko maka-control sa akong kaugalingon. Ingon sa nahigugma na man ko niya bisan daghan ang nanguyab nako kaniadto nga mga degree holder ug negusyante nga nitanyag nako og maayong kinabuhi. Nibalibad ko nila labina karon nga minyo na ko. Apan karon wa na ko kahibawo kon nganong naa ko ining taxi driver. Sa pagkatinuod kining mao nga lalake wa manguyab nako. Dihang nisakay na sab ko sa iyang taxi naghawok man mi sa sulod. Nisulti siya nako og I love you. Unya dunay nahitabo tali namong duha.

Ang akong bana usa ka overseas foreign worker samtang ang iyang asawa ikakita niya kon mopauli siya. Nagduha-duha ko kon nahigugma ba gyud siya nako kay dunay higayon nga nangayo siya og P2,000 nako kay duna siyay i-renew. Di man ko niya papletihon kon kuhaon ko niya sa office. Nisulti sab siya nako nga di ko mo-text niya kon siya mopauli sa ilaha samtang siya di manghasol kon mahiuli ang akong bana. Mao ni ang among nasabutan. Please tambagi ko. Wa pa makaabot og buwan ang among relasyon.

CONFUSED

Confused,

Di man mo matter kon nahigugma ba nimo ang mao nga lalake o wa. Ang dakong isyu ani mao ang extra-marital relationship ninyong duha nga pulos man mo minyo. Busa, di na lang ko motubag sa imong pangutana kon nahigugma ba nimo nang tawhana. Usual question gyud ni sa mga babaye nga makigrelasyon og lalake.

Putla nang inyong relasyon. Pag-ilis og numero, i-delete ang iyang number ug ayaw na pagsakay kaniya. If possible, mas maa­yong mag-PUJ na lang ka aron makalikay kang matintal ka na usab. Naay mga taxi driver nga abtik kaayo basta babaye. Naa bitaw koy kaestoryang mga taxi driver, maayo kaayong mokuwentada sa ilang mga babaye. Naay uban nga mga asawa og OFW ilang nabiktima, kuwarta intawon nga pinadala sa bana ang ilang napahimudsan. Proud pa kaayong moestorya.

Huna-hunaa ang sakripisyo sa imong bana nga giaguwanta ang kalayo niya ninyong duha.

Di baya lalim ang bation sa usa ka partner nga mahilayo sa iyang pamilya. Ila ning buhaton aron dunay maa­yong ugma ang pamilya. Iya ning giaguwanta alang nimo ug sa inyong anak. Mao ni ang hinuktokan mo kanunay.

Pag-ampo sa Ginuo aron ka hatagan og kaisog ug kusog nga maka-resist sa tentasyon. Gikinahanglan mo ang kaisog aron makigbuwag kaniya. Likayi samtang di pa uwahi ang tanan. Basin uwahi na unya ang imong pagbasol.

NOY KULAS

Talk to Papa Joe: Itom nga sekreto

DEAR Papa Joe,

Tawga ko sa ngalan nga Ban Ban, 20, taga habagatang bahin ning dakbayan. Nagtungha ko sa usa ka unibersidad. Graduating na ko. Daghan na kaayo ko og nadunggan nga susama sa akong sitwasyon apan puno kini sa intriga.

Dili suod among pamilya sulod sa balay, maora og mga tawo-tawo ang among relasyon, labi na ang akong inahan diri kanako. Wala man gud koy amahan. Init ang dugo sa akong mama nako pero pinangga ko sa akong apuhan nga karon 60 anyos na kapin. Pinaangkan ang akong mama ug matag pangu­tana nako sa iyaha kabahin sa akong papa, masuko siya ug moingon nga nalumos sa sabaw.

Wala ko magdako sa amo kay naa ko nagpuyo sa akong auntie diri sa Sugbo. Dili ko kadugay sa amo kay palargahon dayon ko og balik sa akong mama ug mga apuhan kay matag uli nako sa amo, maora ba og ang tanang tawo motutuk nako.

Hangtod nga usa ka adlaw niana last year, niuli ko. Pagkanaug pa nako sa tricycle, maorag nanglibak ang mga tawo nako. Pero wala sila kabantay na nadungog nako sila dihang nalipat sila ug naa ko sa ilang likod. Didto nadunggan nako ang makapanglimbawot nga tsismis nga matod pa nga ang ako diay nga amahan kay ang ako rang lolo. Sa kahubog na-rape niya ang akong mama.

Karon naglibog ko kon unsay akong buhaton. Gusto nako silang kasilagan apan gusto kong maluoy sa akong mama. Pero nasilag sad ko niya kay ngano nga trataron ko niyag ingon ani nga wa man koy labot sa nahiabo. Palihug tambagi ko.

BAN BAN

Ban Ban,

Wheeew! Di kaya sa akong powers ni ang imong problem. Kinahanglan nga modangop ka sa Labawng Makagagahum para giyahan ka sa imong problema. Pero kon ako lang ang imong pasultihon, mas maayo nga ingnon nimo si Mama nimo sa imong nadunggan kay basin mao ra nay makapagawas niya sa bati niyang trinataran nimo ug makasabot na ka ngano.

Lain sad ana, since naa ra diay puyo ang imong mama sa imong mga apuhan, siguro napasaylo na nila ang usag usa apan di maayo ilang tinagdan kay naa silay gitaguan nga itom nga sekreto. Unyag kahuman nimo og komprotase nila, pwede na ka mopalayo pagbalik para makalayo ka sa intriga nga makadaot ra nimo. Kon mahimo, aghaton nimo si Mama nimo nga mopalayo sad. Ana lang ug daghang salamat sa lahi nimong tampo.

PAPA JOE

Heartline: Boyfriend gisulot sa BFF

DEAR Heartline,

Good am po, Im Miss Julia Monteserye may bf po ako na si Daniel Martinez. Umabot po kami ng apat na buawn. May pinakilala ako sa kana na bff ko nung bata pa ako na si Andi Gonzales. Nang magkakilala po sila napansin ko na ilang araw ay palagi na lang wala ang bf ko gabi-gabi. Isang gabi sinundan ko po siya. Nakita ko po na may relasyon po pala sila ng bff ko. Nilayuan ko po ang bf ko dahil sa kasalanan niya. Sinubukan ko rin siyang kalimutan pero ayaw tumalab. Kahit anung gawin ko siya pa rin ang nasa isip ko at siya pa rin ang mahal ko. Paano ko po siya makalimutan. Help me po Heartline, thanks po.

Julia Monteserye

*****

Hi Julia,

Very dramatic man kaayo ning istorya nimo oi. Pang-teleserye ang peg =)

Pero bitaw, kidding aside, matag usa man gud kanato dugay nagkadaiyang pamaagi o istratehiya how to move on.

We all know nga ang pag-move on, is dali for others, samtang lisud sa uban, depende kini sa giunsa nato pagdawat ang sitwasyon.

In your case, ayaw na sige og mukmok diha. have a life girl. Mao sab siguro nga di ka makalimot niya kay naa pa gihapon nimo ang paghandum nga kamo magkabalik og usab.

Enough na siguro tong imoha nga nakita, kay to be honest lang, if that guy is matinud-anon nimo, di na siya molingi sa uban, mas worst didto pa gyud sa imong higala.

Kini sab si bff, sana man lang din nagkaroon ng respect and delicadeza. Ani man gud na, kini for everybody ha nga may karelasyon o walay karelasyon. If makakita gani mog guy/girl na inyong like, apan sila taken na o may karelasyon na, distansiya na lang.

Ayaw na panglubog og show. Kabalo man ka nga inyong presence makaguba sa ilang relasyon, ayaw pasulabi sa bugso ng damdamin. As much as possible ayaw gyud og sugot nga tawgon kang mang-aagaw.

Cheer up, and face unsa man ang life nga anaa ka karon.

Ayaw na sigeg hold-on anang lalaki nga walay usa ka salita, na mahaylo dayun sa itsura lamang.

Help yourself nga ikaw makalimot. Be busy and do something productive. Tutuki ang mga importante nga butang, instead magsige kag nilangi diha.

Meet new people, and make those sad moment sa imong life as a part of learnings nimo.

You deserve someone better. Bisan og nasakitan ka karon, don't stop loving, keep on loving.

Bilog ang mundo. Soon you will meet that someone na you deserve to love. =)

Tambagi ko Noy Kulas: Iresponsable

DEAR Noy Kulas,

Ang akong suliran kabahin ni sa among silingan nga minyo apan maorag dalaga. Magsige siya og laag kay makigkita sa iyang kabit. Wa siyay pagtagad sa iyang duha ka mga anak, usa nila nakasakop na niya apan wa siya mauwaw. Ang iya sab nga bana ingon sa way pagtagad ani niya kay mahadlok kon iyang pakit-on nga isog siya. Ander kaayo niya.

Kanunay ni siyang makakita og away sa mga silingan unya manghulga dayon nga ipabarang.

Maorag duna siyay gisaligan. Iyang giabusohan ang iyang bana ug mga anak. Duna ba siyay tulubagon sa balaud?

NENA

Nen,

Taas kaayo ang imong suwat apan ang kinatibuk-ang bahin ma-summarize lang og mubo.

Concerned ka sa kinabuhi sa imong silingan sama sa uban nga magsige og pamantay. Don’t get me wrong, but ang usag usa nato lainlain og kinabuhi. Kon unsay gibuhat nimo, way labot ang uban. Mao sab ikaw, way labot sa unsa may kinabuhi sa uban.

Ang iyang mga anak, kon wa makatungha, responsibilidad na kana sa mga ginikanan. As long as wa gikulata sa mga ginikanan ang mga bata, wa silay tulubagon. Kon di ganahan ang anak nga motungha, di mapugos ang bata sa pag-adto sa tunghaan.

Kon duna nay mas angay ma-concern, ang pamilya sa bana maoy mas dunay katungod kay kanimo nga silingan lang. Kon nagpa-ander ang bana, iya na sab na, wa ka nay labot niana. Kon tinuod nga nakigrelasyon nang bayhana, problema na kana sa bana. Kon way trabaho nang bayhana, ila na kana sa pamilya. In short, kita angay nga mag-atiman sa atong kaugalingong problema, di sa uban.

Kon palaaway na siya sa mga silingan, ireklamo sa barangay aron mapitol o mabadlong kana siya. Naay tawo nga lisod sabton ang batasan. Ang labing maayong mabuhat ninyo niana mao ang paglikay na niana niya. Kon dunay tighatod og estorya ana niya, likayi ninyo nang tawhana aron di moulbo ang kagubot.

Ayaw na pagtagad sa imong silingan kon unsa may ilang gibuhat. Ila na kana nga problema, di imoha.

NOY KULAS

Talk to Papa Joe: To be continued

DEAR Papa Joe,

Tawga lang ko sa ngalan nga Carlo, taga Argao, Cebu. Nahinumdom gyud ko sa panghitabo sa kinabuhi sa akong gugma nga napakyas. Second year college ko dihang nagkauyab mi ni Cyi. Nindot ang among relasyon. Iya kong gidawat bisan ultimo ra ko nga pagkatawo pero di sab bintahaan akong hitsura kay gwapo man ko kay kaliwat man og Katsila akong lolo.

Pero pag-abot namo og 3rd year college napaundang ko kay namatay akong lolo. Dugay ko nakabalik og tungha. Padong na graduate si Cyi. Iya kong gibuwagan kay mag-unsa na lang kuno mi kon magdayon mi nga wa man koy natapos ug nagtrabaho lang ko sa usa ka agrivet sa amo.

Pila ra may istorya, naka trabaho ko sa Mindanao ug kaluoy sa Diyos nakahuman ko og eskwela ug engineer na ko ron. Pagbalik nako sa Cebu last year, nakit-an nako og balik si Cyi nga naa nay anak kay wa diay sila magdayon sa iyang kapuyo. Karon gusto siya nga magbalik mi.

Angkunon nako nga may pagbati pa ko niya apan dili na siya sama kanindot sa una kay karon bunga sa kalisud nagkagidlay na iyang hitsura. Unsa may buhaton nako? Dawaton ba nako siya o dili? Palihug tambagi ko.

CARLO

Carlo,

Way makapugong nimo kon gusto nimo. Dili ka mag-agad sa mga tawo kay imo man nang pagbati. Apan siguraduha nga madawat nimo siya sa iyang pagkasiya. Ang pagka-usab sa iyang hitsura di man na nimo ikabalaka kay basta may kwarta, mabalik ra man na. Basin gani desperada lang siya mao nga ingon ana siya.

Timbang-timbanga lang kon andam na ka nga makadu­ngog sa istorya sa lain nga salvador del mundo ka gikan sa imong mga ginikanan. Andam ka ba nga ipaglaban nimo siya despite sa iyang kaagi? Sa mga tawo, andam ka ba ipahibawo nila nga mao kini, mao kana? Sa imong kaugalingon, kon andam ba ka nga mahimong amahan sa bata niya.

Kon kini di mo-matter nimo, then padayon kay imo nang kalipay. Mahitabo ang butang tungod dunay rason. Naay mga lalake nga gihimo para mopaanak lang. Naa say gihimo nga mga lalake para mobarog isip amahan. Kana lang. Pag ampo sab. Daghang salamat.

PAPA JOE

Tambagi ko Noy Kulas: Mahadlok

DEAR Noy Kulas,

Just call me Simple Guy, 27. I’m in the Middle East as a overseas Filipino worker. My problem is regarding sa akong kaugalingon.

When I came here in 2011, wala gyud koy nahimong uyab diri. But finally, naa koy nakit-an nga girl. Just call her Ms. Yanix. I like her so much. She is very simple ug gwapa.

But akong problema karon kay mauwaw ko mo-approach niya gud. Besides mauwaw ko moduol niya kay I’m chubby. Noy Kulas, unsa may angay kong buhaton ani?

Salamat ug more power.

SIMPLE GUY

Simple Guy,

Daghan na gyud ang mga lalake ron nga mahadlok moduol og babaye as if bitayon or patyon sila. Mahadlok nga i-reject sa babaye. Di baya ang porma lang sa lalake ang mo-matter, kon di ang pagkatawo niini. Mao ni ang labing importante ug mao ni ang tan-awon sa mga babaye nga mature na og huna-huna.

Tan-awa lang gud nang ubang mga lalake nga upaw, maorag natagakan og nangka nga hilaw ang nawong ug maorag ex-convict, yet gwapa kaayo og mga uyab. Naa ganiy ubang mga asawa usab nga nahibung nga bati og nawong ilang bana apan daghan ang mopilit nga babaye.

Sa ato pa, di ang porma maoy nahulgan sa pagbati sa babaye, kon di ang substance sa pagkalalake. Nadala sa diskarte ug aksyon sa lalake. Mao na ang gitan-aw sa mga babaye. Kahibawo usab ning mao nga mga lalake nga motan-aw sa weakness sa babaye. Kahibawo sila modiskarte.

Conscious ra sab kaayo ka. Duola ug amigaha siya unya panid-i kon unsa ang iyang ganahan, unsay ganahan niya sa lalake, mga likes and dislikes, apil na sa iyang mga material want. Most of all, ang mga babaye ganahan og attention ug care. Bisan sa sugod di sila ganahan sa lalake, apan ko ilang makita nga matinagdanon ug buotan, mahug ra sa kadugayan ang pagbati niini. Ingon pa sa akong mga amiga, ang mga babaye dali rang pahigugmaon basta kahibawo ka lang sa ilang weakness.

Wa may sayop kon makighigala ka niya. Di na dautan kay pulos man kaha mo single? Timan-i, ang tawo nga mahadlok wa gyuy maani.

NOY KULAS

Sugilanon: Tungod sa kaymito

“HILAW pa man ni, Day Lucing!” nagkanayon si Alex samtang mipislit sa bunga sa kaymito nga maoy gitudlo sa iyang asawa. Nia siya karon sa itaas sa punoan sa kaymito nga namu­ngingi sa mga bunga. Mikatkat siya bisan supak sa iyang kabubut-on tungod kay nahadlok siya nga makuhaan unya ang iyang asawa. Tulo ka buwan na nga mabdos si Lucing sa una nilang liwat.

“Pangita na lag lain, Dong Alex, kay kakan-unon na kaayo kog kaymito!” ni Lucing nga mihangad kaniya. “Sige ka, di gani ko nimo pakan-on ron, makuha gyud ning akong gisabak!”

Mikapyot si Alex sa laing sanga ug miirog paingon sa itaas pa nga bahin. Gipaliraw niya ang iyang mga mata. Dihang mihangad siya didto mopilit ang iyang panan-aw sa pungpong sa mga bunga nga migilak sa kasinaw kay hinog na. Layo kini sa iyang nahimutangan busa mihinay siyag irog nga nagpanghawid sa sanga aron kab-uiton kini. Apan nabali ang sanga nga iyang gitungtongan ug nasapli ang sanga nga iyang gigunitan.

Diha-diha nahulog si Alex nga nahasangit-sangit sa daghang mga sanga. Misiyagit og kusog si Lucing nga nagpanawag og tabang.

Gidala si Alex sa haduol nga ospital sa ilang dapit ug gipatambalan ang daghang garas ug bun-og nga iyang nahiaguman. Apan ang pinaka grabe mao ang pagkapiang sa tuo niyang tiil.

Sa paglabay sa pipila ka adlaw nakagawas na si Alex sa ospital, apan sementado pa ang tuo niyang tiil. Ginamit ang kratsis mipauli siya sa balay.

Giagak siya ni Lucing.

Pag-abot nila sa ila kalit nahitalunong si Alex. May naalinggatan siya.

“Nganong gipaputol mo man ang mga sa­nga sa kaymito, Day Lucing?” may sambog sa kasuko ang tingog ni Alex dihang iyang nakita nga ang punoan na lang sa kaymito ang nagbarog sa kilid sa ilang balay.

“Akong gipaputol kay nag­lagot ko!” tubag ni Lucing nga nagpangusmo. “Tungod anang kahuya naputos ta karon sa daghang utang ug hapit ka pa gyud mamatay!”

Milingo-lingo si Alex ug nanghupaw. “Di gyud ko gusto nga putlon kanang kaymitoha, Day Lucing, kay naghambin kana og kasugiran sa atong kinabuhi.”

Nahilom si Lucing. Nahunahunaan niya nga tungod sa kaymito nagkaila sila si Alex, nagkahigugmaay ug hangtod nagkaminyuay. Taga Mindanao siya. Nahiabot siya dinhi sa Sugbo dihang nadawat siya sa kompaniya nga iyang giaplayan nga nagbase dinhi. Niaplay siya pinaagi sa Internet.

Didto mopuyo si Lucing sa balay sa iyang paryente nga silingan nilang Alex. Usa kadto ka adlaw samtang naglakaw siya pauli sa iyang gipuy-ang balay, nakita niya si Alex nga namupo sa hinog nga mga bunga sa kaymito. Gisangpit siya ni Alex ug gihatagan. Ug ning higayuna nga mabdos na si Lucing, ang bunga sa kaymito maoy iyang gipangalaan.

Gipikpik ni Alex ang mihuyhoy nga abaga ni Lucing. “Ayaw na lang og hunahunaa ang kaymito, Day Lucing. Buhi pa ang mga gamot busa mosalingsing pa kini ug mamunga iniglabay sa mga bulan. Sama usab sa atong gugma, nga bisan pa sa katalagman nga moabot sa atong kinabuhi, magpabilin gihapon nga lig-on kay nakagamot na kinig maayo sa duha nato ka mga kasingkasing!”

Mitan-aw si Lucing sa nawong ni Alex nga mapahiyumon. Ug nanulod sila sa balay nga malipayon.

(KATAPUSAN)

Talk to Papa Joe: Likoy ang batasan

DEAR Papa Joe,

Just call me Mr. Weary, a father of 1, ang nanginabuhi while akong wife naa ra sa house nagbantay sa bata. I don’t know if this has something to do with her being a housewife. kay naa man pud ko na-read nga mga column nga kon ang wife naa ra sa house, lain daw ang effect sa iyang mentality, attitude or behavior or insecure seguru kay naa ra sa house permi.

Kabahin sa akong wife, wala na ko kasabot. Naay time nga naa siya sa maayong mood, maayo kaayo siya og attitude. If naa gani maka-bother sa iyang mind or maka-trigger niya og sapot, grabe siya ka maldita. Usa ka adlaw, I saw my son with scratches on his face and neck. Akong gi-ask akong son if diin siya gikan ato. Nisulti siya nga gikan sa iyang mama kay iyang gikawras. Lately I figured nga gidapatan diay siya sa iyang mama.

Akong gi-confront akong wife about ato. Niangkon ra pud siya tungod daw sa kagahi sa ulo sa among anak. Didto nagsugod ang among panaglalis nga ako na mismo ang iyang giatubang. Lain baya kaayo siya kay manghagis, mangguba og things. Dugay na kaayo ni nako nga pag-antos. Sige na lang ko og self pity, mohilak pirme which is unusual if ikaw usa ka lalake and padre de pamilya.

I hope in God’s time, ma-address ning akong problema and dunggon sad sa Ginoo akong prayer related to this situation.

MR. WEARY

Mr. Weary,

Ayaw sab og decide samtang init pa ang sitwasyon. Basin pagamahayan na nimo. Siguro ganahan lang na siya mo-establish nga ni-exist siya nga naa siya apil sa imong kinabuhi. Talk to her kon unsa gyud ang problema. Ask advice sa imong in-laws kay kaila na sila sa batasan anang bayhana.

Dili sa ingon nga sweet siya sa una, mao na gyud na iyang nature. Kay basin kadiyot ra sad kaayo mo nagkauyab. Establish also your being a padre de pamilya. Naa pay lain nga mahimo nimo ana. Try marriage counseling or duol mo og religious organization. Another one, since naa ra siya sa balay, i-pamper siya unyag abot nimo. Ayaw ang bati lang maoy tan-awa niya. And lastly pray to God. Thank you.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Luya man

DEAR Papa Joe,

Tawga ko sa ngalan nga Densio, 40 anyos na, minyo ug naay mga anak. Sa dihang bata-bata pa mi sa akong asawa, maingon tang punga nga init kaayo ang gubat ibabaw sa kama.

Pero late last year, nahibung ko nganong nikakak naman ang akong ba-tabata. Nauwaw kaayo ko ni Misis pero nisabot ra man siya. Abi nako og naunsa ko apan human sa pipila ka mga adlaw, nibalik ra man pero niadtong mga adlawa na, wa gyud siyay bangonbangon.

Gisapot ko pag-ayo. Pero karon lang sad bag-o, nibalik na sad pero wala na ko saputa kay nagtuo gihapon ko nga mahibalik. Ang ako lang gikahibudngan kay kon kahion ko kay function man pero unyag gubat mokakak. Makaingon ko nga dili siguro ni sakit. Apan nisabot lang gihapon ang akong asawa kay sa una nga naingon ani ko, nahimo namong dakong away.

Hadlok sad ko magpa-check up og doctor. Basin mahibaw-an nako nga masakiton ko ug mosamot. Unsa kaha ang akong buhaton? May sakit kaha ko base sa imong pagbasa sa akong suwat? Unsa may angay kan-on nako? Palihug tambagi ko.

DENSIO

Densio,

Mas maayo kon magpa-check up ka sa doctor kon may pagduda ka. Kay kon may sakit ka at least madali kay sa imo nang pasagdan. Daghan ang mga factor ngano nga dili mangisog si Junior. Basin og hagu kaayo ka o kuwang sa exercise. Kay kon nakabantay ka nga sa kama luya, pero mangsiog siya kon mangihi, then tan-aw ko ok ra ka siguro.

Maybe you have to free your mind sa mga butang nga makawala sa focus sa romansa. Usa pud mao ang foreplay. Ayaw pagdalidali para mapabalik ninyo ang kainit isip managtiayon kay mao ra ba nay giingon nga magkadugay maora na lang og igsuon. Mao nga nawala ang challenge.

Suwayi sad ang healthy leaving kay wa ra ba nimo gisulti ang imong panglawas, tambok ka ba o niwang. Daghan na sad nang mga supplement diha nga makatabang nimo nga maabot ang ganghaan sa kalipay. Kana lang. Again kon may pagduda ka, pa check-up sa doctor. Kana lang ug goodluck!

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Importante ba?

DEAR Papa Joe,

Just call me Vilma of Cebu. I am 22 years old ug currently naay boyfriend for 7 months na. Nindot man among relasyon, buotan siya. Maguwang siya na ko og five years.

Generally, wala man miy problema kay maayo man mi modala og relasyon. Dili sad mi insecure nga mahug mi og seloso ug selosa.

Pero lately lang, maorag nawa akong tahod niya sukad nihangyo siya nga mag sex mi.

Niingon ko niya nga no kay di pa ko ready anang butanga ug honestly mahadlok ko makakita anang butanga samot nga mosulod kini sa akong lawas. Magsuko- suko na siya tungod niining bahina kay dugay na kuno mi. Dapat lang sad mosalig na ko niya nga part ni sa relasyon.

Wala nako na nga idea to remain virgin until makasal mi pero mahadlok lang ko sa idea bitaw na makakita og unusual nga butang. Sometimes iyang kuhaon akong kamot ug ibutang didto ug moiktin ko sa ka gil-as as in eeewww! Karon sad na nawala na akong respitar niya, tagsa na lang sad mi magkita ug matod pa niya nga ni-respect siya nako. Mao iya ning gibuhat kay kon magkita mi, di daw niya malikayan nga ma-turn on nako ug di siya ganahan nga mao niy cause nga magkabuwag mi. Unsa man gyud? Importante gyud na ninyong mga laki kanang butanga? Palihug ko og explain.

VILMA

Vilma,

Matuk-an man sad ta sa imong mga pangutana oi. Kon magpakalimpyo ko, maora sad ko og mahinhin ana. Pero di ko mapakahipokrito kay lalake sab ko ug halos siguro tanang mga lalake moagi anang klasing urge anang dulog sa babaye. Pero saludo ko sa imong baruganan nga dili pero dili sad sakto nga moingon ka og eeeew kay moabot gyud na nimo ang panahon nga mahimamat na nimong butanga kon maminyo na ka.

Nice sad ang imong uyab kay grabe iyang respect nimo nga molikay na lang kay matintal siya nimo. Ang ako lang diha nga sa tanto niyang likaylikay ug matintal na nuon ug mawala siya nimo. Siguro naa may pamaagi para di maguba ang inyong relasyon. Pasabta lang siya sa saktong pamaagi.

Trust your instinct. Kana lang ug merry Christmas.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Di madawat

Dear Papa Joe,

SALA ba diay nga mahigugma og tawo nga lain og relihiyon? Ako si Bobby, 28 ug nag-work sa Lapu-Lapu City, diin akong nahimamat ang babaye nga akong gimahal. Nahigugma mi sa usag-usa ug paminaw pa namo maorag walay makabungkag na sa among relasyon.

Karon nga naa na miy mga plano sa among relasyon, naghinayhinay na man og katipak ang pundasyon niini. Sa akong pagka born-again, nahigugma ko og usa ka Katoliko, butang na wala mauyoni sa iyang mga ginikanan. Apan sa akong mga ginikanan okay ra nila, total naa ra sab sa babaye kon magpa convert siya o di.

Pagkasayod sa iyang mga ginikanan, maora ba og nakakita sila og dautang espirito diri nako nga ila naman ipalayo ang akong uyab kanako kay dili mi bagay. Butang nga sakit kaayo dawaton kay nagminahalay mi. Andam ko mopakasal niya sa ilang simbahan ug uyon ra akong mga ginikanan. Apan ang iyang mga ginikanan gusto nga undangon namo among relasyon.

Sa paminaw nimo, angay ba nako undangon o ipaglaban nako akong gugma niya? Nganong ingon ani man ang hunahuna sa ubang mga tawo?

Palihug tambagi ko kay naglibug na ko.

BOBBY

Bobby,

Puno ka sa mga pangutana ug nakalimot ka sa imong gisimbahan nga mao ray makahatag nimo og kahayag sa sitwasyon nimo karon, ang Ginoo.

Pasalamat ka nga lapad ang panghunahuna sa imong mga ginikanan ug labaw na gyud ikaw.

Kon nahigugma nimo ang babaye ug nagsangpit mo sa usa ra ka Diyos, iampo mo kini nga masabtan sa iyang mga ginikanan ang sitwasyon sama sa pagdawat sa imong ginikanan. Sa akong huna-huna ug pangagpas, walay relihiyon nga makaluwas kanatong mga tawo kon kita miyembro nga nahisalaag sa pagsabot sa sugo sa Diyos nga mao ang gugma.

Daghang mga nasud ug klase sa tawo ning kalibutana nga dili gani mga Kristyano apan niasenso ang ilang nasod. Hayahay ang ilang mga tawo unya kita imbes magkahiusa kay sa Kristo ang atong Ginoo, magdinautay naman hinuon (ang uban lang ha?).

Posible dili lang kana ang rason. Basin naa pa ug ang relihiyon lang ang gipasanginlan. Ayaw sad mo pagtaban kay wala sad nay ayo kay walay blessings na sa mga ginikanan. Pag ampo nga ang imong gustong mahitabo sa imong gugma hapsay ang resulta. Believe in God.

Daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Napaangkan og minyo

DEAR Papa Joe,

AKO si Maita, 24, taga Mandaue City. Usa ko ka single mother sa usa ka 6 years old nga batang lalake. Ang problema kay wala gyud ni siya makakita sa iyang amahan kay wala sad nako ipakita niya kay sa dihang nagmabdos ko, diha pa ko niya sultihi nga minyo diay siya ug gisulong gyud ko sa iyang wife sa among office kay niangkon man iyang bana o akong uyab nga mabdos ko.

Nasuko kaayo nako ang asawa ug giingnan ko niya nga iya kong ipapreso kong makit-an niya among anak sa iyang bana. Busa nipalayo ko kay taga Mindanao man mi. Niari da­yon ko og Cebu para diri ipahimugso ang akong anak hangtod nga ni-decide ko nga diri na lang mo stay para walay gubot.

Sala man sad nako nganong na ingon ani ko kay wa nako sayri nga minyo diay tong lakiha. Pero uwahi na ang pagbasol apan di pa man sad katapusan sa akong kalibutan.

Pero karon nga nagdako ang bata, nagkinahanglan ko og dakong income kay gamay ra akong sweldo. Naka-view ko sa FB sa akong ex ug gusto ta nako pahibaw-on ug mangayo og suporta niya apan nahadlok ko sa bahad sa iyang asawa. Basin tinud-on. Unsa kaha akong buhaton no? Ang ako lang basin magubot na sad. Palihug tambagi ko.

MAITA

Maita,

Katungod sa bata nga makaila sa iyang papa apan sa tan-aw nako di pa saktong oras.

Dili sa ingon nga hadlok ta sa bahad, kon dili, likay na lang sa gubot. Basin og mamugna pagbalik sa tago ang kanhi ninyo pagbati. Samot ang gubot.

Mas maayo kay since bata pa sad na imong anak, kon imong nang buhaton, kanang makasabot na sad siya ug medyo kanang may igong edad na sab ka para makahunahuna ka og sakto. Kay karon pa ta pa ka, basin maibog na hinuon pagbalik ang lalake, lisod na, naa ra bay moy anak.

Kana kay nasayop ka na man, pinsara gyud kon dili ba mosamot kon buhaton nimo ni. Kaya ra na nimo buhion ang imong anak kay usa ra na. Nakaya man gani sa uban, di ba? And lastly ayaw kalimot nga naglantaw ang Ginoo nimo nakahibawo siya unsay naa sa imong kasingkasing ug huna-huna. Kana lang ug daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Lugos?

DEAR Papa Joe,

Ako si Mildred, taga Mandaue City, 30, minyo, dunay usa ka anak. Usa ka adlaw niana sa amoa, ako rang usa kay nag school ang akong anak. Niadto ang kompare sa akong bana nga medyo nakainom. Nangita siya sa akong bana mao nga akong gipadayon kay lain man sad nga sa gawas mi mag-estorya.

Sa sulod sa balay maayo pa among panag-istorya hangtod nga nipadayag siya nga nakagusto siya nako dugay na, sa wa pa mi maminyo sa akong bana. Kahibawo kuno ang akong bana. Samtang nagkatawa pa ko, kalit ko niyang gigakos ug gipugos nga makighilawas niya. Dili gyud ta ko kay minyo ko pero mauwaw ko nga maiskandalo mao nga wala ko makasyagit. Matod pa nako sa akong hunahuna nga taguon na lang ni nako kay total nag pills man ko, di ko momabdos. Ako siyang gibaharan, apan after one month nausban ang iyang pagkamanyak. Nakuha na sad ko niya. Apan unsaon man ni nako nga di man ko katug-an sa akong bana kay basin buwagan ko niya. Kon mopiyait kuno ko iya kuno kong itug-an nga naa miy relasyon kay na-videohan daw niya ang nahitabo. Unsay buhaton nako? Tambagi ko.

MILDRED

Mildred,

Kon di ka guilty, motug-an ka sa imong bana. Kay kon dili, gianad na na nimo ug di na na matawag nga rape. Kon sa reaction nimo sa video naa ang pagsukol batok niya samtang nag-sex mo, kana siya makiha. I-evaluate man na imong reaction. Ang kuyaw kon wa kay pakigbisog kay nasundan pa man.

Pasayloa if sayop ko apan basin naay something maong mag­lisod ka pagbiya niya. Kon rape ang gipalabas nimo unya wa ka mosupak ug wa ka tioni og armas, makasiyagit man ka kon gusto ka. Nganong giablihan pa man nimo sa ikaduhang higayon, di ba? Busa klaruha, Day, kay kon clear imong konsensya, ikiha siya. Kay kon tinud-anay nga nahigugma ang bana nimo, dapigan ka niya. Daghang mga pamaagi nga malayo ka sa tamay kon nahadlok ka man. Kana lang ug daghang salamat.

PAPA JOE

Talk to Papa Joe: Mao ra ni?

DEAR Papa Joe,

Tawga ko sa ngalan nga Dagol, 24, taga Mindanao apan naa ko sa Lapu-Lapu nag-work. Usa ko ka sikyu.

Ang akong suliran kay napagan tanan dala sa pag kainosente kay lagi dili sweto kay nagtubo ko nga tarong. Kabahin kini sa akong pagkatawo. Abi nako normal ko apan para nako di diay. Mahitungod kini sa akong private part nga gamay diay kaayo. Diha nako ni nadiskobrehe dihang nangabang ko sa Colon ug gikataw-an ko sa babaye. Niingon siya nga “ana ra gyud na siya, Kuya?”

Wala man ko masayod gud nga naa ba diay nang standard nga kadak-on sa armas. Kahibawo ko sa estor­ya nga ang mga kano nakabintaha apan wala ko masayod kabahin sa Pinoy.

Nagdungan mi sa CR sa akong kauban ug gipasiplatan nako ang iyaha. Nasagmuyo ko sa akong nakita ug naluoy ko sa akong kaugalingon nganong ingon ani ra man ang kadak-on sa akoa. Basin kon walay malipay nga babaye nako kay gikataw-an ra man gani ko sa babaye nga akong giabangan.

Unsa man ang akong buhaton, Sir, aron mahiluna na akong huna-huna? Palihug tambagi ko.

DAGOL

Dagol,

Tinuod nga naa nay kwenta sa ubang babaye apan mao nay giingon nga depende na sa imong diskarte. Matod pa sa uban nga walay dako na makapuling. Kinahanglan madiskobre na nimo.

Ang kinabuhi dili lang bahin sa unsa ang bintaha nimo sa uban. Kon ang imong pagkaikaw imong itandi sa uban, sigurado kang masagmuyo. Apan kon mo-believe ka sa imong kakayahan, base sa unsay naa nimo, mao na ang maayo. Dili man sad tanang babaye nangita ana, as long as matagbaw nimo siya nga dili lang sa pisikal, kon di sa tanan.

Mag-unsa man nga higante ka unya wa kay ikabuhi sa imong asawa? Malipay kaha siya? Mao na diha. Ampo lang sa kahitas-an nga maka kaplag ka og babaye nga tarong ug kon suod nimo na siya, sultihi para makahibawo daan og unsa. Kana lang ug daghang salamat.

PAPA JOE

Tambagi ko Noy Tikyo: Gisaaran og kasal

DEAR Noy Tikyo,

Tawga lang ko sa ngan nga Melia, taga Digos City apan nia nagtrabaho sa Davao.

Duna koy kapuyo nga taga Tagum City. So far sud sa usa ka tuig, maayo ang among panag-uban kay buotan man siya. Duna sab siyay trabaho ug way bisyo.

Hinuon di tanan niyang suweldo mahatag nako kay nagsuporta pa man siya sa iyang ginikanan ug mga igsuon.

Wa ra ni nako kay nakita ko man kaniya nga maayo siya sa iyang pamilya. Ang nakahatag nako og suliran karon kay wala man god siya maghisgut bahin sa among pagpakasal. Na-presyur na man god ko sa akong Mama kay kanunay lang mangutana kon kanus-a kuno mi magpakasal. At least kuno mahiluna na mi sa hingpit isip magtiayon.

Lain nako nga problema, mao ang akong kauban nga lalaki sa work nga nasuod nako pag-ayo. Responsable sab ug buotan. Nanguyab siya nako taliwala sa iyang nasayran nga duna na koy gikapuyo. Iya kong gisaaran og kasal.

Wala nako masayud sa angay nakong buhaton karon. Unsa kahay akong himuon, Noy?

MELIA

*****

Melia,

Sulbara una ang imong suliran bahin sa imong gikapuyo karon inay mangita og lain pang problema. Di puwede nga bisan og wala ka pa maka-exert og effort o makapangita og mga pamaagi sa imong problema, mosud na sab ka og lain nga problema.

Ang pagpangita og laing lalaki di maoy sulbad sa imong problema karon. Gihimo mo lang kining komplikado.

Angay nimong buhaton mao ang pagpakig-istorya sa imong kapuyo. Ayaw iluom ang imong gibati ngadto niya. Aron nga pinaagi niini masayud ka kon ngano.

Nagtuo man god ko nga duna siyay rason nganong hangtud karon wala pa siya makahisgut nimo og kasal. Basin ang rason tungod sa iyang pamilya nga iya pang gitabangan o kaha lain pang mga rason nga tan-aw niya makababag sa inyo unyang pagpakasal.

Aron nga masayud ka sa iyang hunahuna, mas maayo gyud tong magka-istorya mo og maayo bahin niini.

Di puwede nga nag-ipon mo unya duna moy mga isyu sa inyong kaugalingon nga di mahibawo ang usa. Sama na god mo og magtiayon. Kon unsa tong naa nimo, kinahanglan nga naa sab niya. Kon unsa tong imong problema, mao sab ang iyang problema. Kon di mo mag-istorya, unsaon ninyo pagsulbad ang problema? Timan-i kasal lang ang inyong kulang, mahingpit na ang inyong pagka-magtiayon.

Busa bililhon kaayo ning panahona sa inyong kinabuhi ang komunikasyon.

Ayaw sab og pa-pressure sa imong inahan. Take time lang. Kay di baya maayo nga mag-agad ka sa imong inahan. Di baya siya maoy makig-ipon sa imong kapuyo karon, ikaw baya. Busa kon duna may makasulbad sa inyong problema, kamo ra gyung duha sa imong kapuyo.

Ayaw una hunahuna nang edad. Ang kaminyuon wala sab mag-agad sa edad sa tawo, kon di ang iyang kaandam di lang bahin sa pinansiyal apan lakip na sab emosyonal ug espirituwal.

NOY TIKYO

Tambagi ko Noy Tikyo: Gubot nga pagpuyo

Dear Noy Tikyo,

Duna koy problema sa akong pagpuyo. Duna koy ka-live in. Nagkauyab mi og duha ka tuig ug nagpuyo sud sa usa ka tuig. Apan ang among pagpuyo nahimong gubot. Kadaghan na mi nagbuwag, unya magbalik na sab. Nangita man god siya og lain busa nagkayagaw hinuon ang among pagpuyo.

Ako siyang gipapili kon kinsa namo, ako ang iyang gipili. Busa nagbalik mi og ipon. Apan wa gihapoy kalinaw ang among panag-uban. Kanunay lang away. Ning tuiga, wala nay klaro ang among relasyon. Kay halos di na man siya manumbaling nako. Buot niyang mag-iyahay na lang mi kay di man gyud mi magkasinabot bisan unsaon.

Nagduda sab ko nga nagbalik sab sila niadtong babaye nga iyang nauyab kaniadto. Nahigugma ko niya, gani nagtuo ko nga kami na gyud sa hangtud. Apan wala kini mahimong reyalidad kay wala na mi karon. Nia na ko ipon sa akong ginikanan. Apan guol pa gihapon ko sa gidangatan sa among relasyon. Buot sa akong parents nga magbalik na lang mi sa akong kapuyo kay magul-anon man ko. Gusto silang magmalipayon ko. Apan unsaon man nga wala na man siya sa akong kiliran? Mahimo pa ba ming magbalik bisan pa niining among kahimtang karon?

Debie

Debie

Lisud og magbalik mo kay wala may kalinaw gihapon ang inyong pagpuyo. Balik lang gihapon mo sa naandan ninyong buhat sa dihang nag-uban mo sa imong ka-live in. So, ang mahitabo mao lang gyud gihapon, on and off ang inyong panag-uban. Mora ba og mag-away mo karon, magbalik sab mo unya. Same story gihapon.

Mao na nga lingkawas na sa maong sitwasiyon. Di maayo nga makig-uban sa tawo nga ikaw ra ang nahigugma ug siya wala. It' should be a two-way relationship kon gusto kang magmalampuson ang inyong panag-uban. Di lang ikaw ang mahigugma, kon di angay sab siyang mahigugma nimo. Kon tinguha sa imong ginikanan nga magmalipayon ka, di ang pagpakigbalik sa imong ka-live in, kon di ang pag-move on na sa imong kinabuhi ug kalimtan na siya.

Hinuon, di ingon niini kadali ang paghikalimot sa nahitabo kay nahimo na man sab siyang kabahin sa imong kinabuhi. Apan it's better nga maka-recover ka gikan niini aron nga di na kaayo sakit para nimo. Hangtud nga di ka maka-move on, di ka pa gayud magmalipayon sa imong kinabuhi. Kon gusto kang matabangan nga magmalipayon, tabangi una ang imong kaugalingon kay ang imong kalipay mag-agad ra man sab kanimo.

Noy Tikyo

Tambagi ko Noy Kulas: Ikaduhang lalake

DEAR Noy Kulas,

Ako si Neneng, minyo, adunay tulo ka mga anak, taga Davao City. Wala na mi nag-ipon sa akong bana since 2003 kay nag abroad ko. Ten years na ko diri sa Saudi. Sa wa pa ko mag-abroad, akong bana maorag calculator, magsige og kwenta kon pila ang iyang nagasto sa iyang gipakaon namo. Sige ko niyang awayon tungod kay di ko gusto nga mag-away mi.

Di lang ko motubay niya. Pasagdan lang nako siya hangtod nga maghilom na siya

Niadtong 2003 nakalakaw ko. Kaluoy sa Ginuo maayo ang akong mga amo diri. Akong sweldo pirmi ipadala. Gipalayas sa akong bana ang akong anak nga lalake nga edad og 8 years old atong panahuna kay wala magtarong og eskwela. Hangtod karon nawad-an na og deteminasyon sa iyang kinabuhi. 16 years old na siya karon. Wa usab kini niya ilha nga anak sukad gipanganak nako ning bataa. Wa ko kahibawo unsay nakaon sa akong bana nga nakaingon siya nga di niya anak. Di man unta ko salawayon nga pagka babae. Tarong ko nga iyang gipakas­lan kay siya lang ang akong uyab.

Akong gibiyaan akong bana adtong 2010 kay wa na ko naka­agwanta sa iyang batasan ug ang mga bata na ang naghangyo nga biyaan ilang amahan sa kapalainom ug manghasi ilaha.

Nagpuyo na ko sa akong sariling balay ug nagpadayon sa pagpanarbaho aron ika-support sa school sa akong duha ka mga babaye nga high school nga mga dalaga na pud. Naay nangu­yab nako karon. Okay man sa akong mga anak nga sugton nako basta di lang ko panguwartahan. Ang lalake usa ka police official nga buwag usab sa iyang asawa.

Di sila kasado. Maayo ba kaha akong buhaton nga manguyab ko panahon na sad si­guro nga malipay ko kay pulos kasakit ang akong natagamtaman sa akong bana. May balak man gud akong bana nga patyon ko niya kay nawala na siya sa iyang hunahuna tungod sa kapala­inom ug barkada. Way trabaho.

Unsay imong ikatambag sa akoa? Angay na ko mangita og kalipay?

NENENG

Neng,

Okay ra man nang desisyon nimo nga mangita ka og laing kali­pay. But kinahanglang ipahimutang ug di ka magdali kay basin mahayan ra sab na nimo, sama sa uban nga nakaingon nga dimalas sila sa gugma. Use your head this time.

Una, ilha og maayo nang imong uyab nga police official. Unsa may hinungdan nganong nagkabuwag sila? Bisan kon di siya ang sad-an, unsa may iyang character as a husband?

Di lang kay siya ra ang imong paminawon. Pangita sab og mga tawo nga nakaila niya aron di ka masipyat sa pagpili og lain nga higugmaon. Paminawa usab sila. Husto ang imong mga anak, seguroa nga ang lalakeng pilion nimo, maayo.

Ikaduha, kinahanglan nga ma-annul ang kasal una nimo aron di ka magukod sa imong bana. Basin masulod ka sa problema, di kalipay ang imong maangkon.

Best gyud ang pag-ampo, pagpagiya sa Ginuo sa choice nga imong pagahimuon.

NOY KULAS

Tambagi ko Noy Kulas: Pasuyaay

DEAR Noy Kulas,

Ang akong suliran bahin sa akong bestfriend nga si Anthony, taga Mandaue city. Siya di straight nga pagkalalake kundi, discreet ang tawag sa uban ani nila or ilang gitawag nga maya-maya. Halos three months pa gani mi nagkaila, close na kaayo mi kay permi man mi magkuyog. Usahay matulog siya sa amoang balay ug usahay adto pud ko matulog or mo-stay sa iyang boarding house. Nagkuyog na sab mi og mga larga-larga nga kami rang duha. Sa among panaghigala di malikayan ang away-away. Kadaghan na sab mi mag-away nga mabaw ra kaayong mga butang apan mag-uli dayon.

Ako usa ka straight nga pagkababaye. Ang akong problema wa na ko kasabot sa akong feeling niya or kon siya naa sad bay feeling para nako.

Ganahan ba ko niya or ako ba siyang crush, knowing nga di siya straight nga lalake. Naa man guy usahay nga basta mag-sweet kog lain, molain iyang tinagdan nako unya mangita siyag paagi nga mobawos nako. Unya basta naa koy suitor di dayon siya mo-support nako, mosulti dayon na siya nga chicksboy daw.

Ganahan ko sa tanang ga panahon nga magkuyog mi. Akong nabantayan nga kon unsa ang akong buhaton, mao sab iyang buhaton ngari nako.

Kon ako siyang paseloson, magpaselos usab siya. Nagtuo ko nga naa siyay feeling nako. Unsa man ang angay nakong buhaton kay naglibog kaayo ko. Normal ba ni among feeling? Unsay maayo nakong buhaton ? Please tambagi ko, Noy Kulas. God bless and more power.

ROSE,

Rose,

Estoryahe na lang na ninyong duha ang inyong sitwasyon aron maklaro kon unsay naa between ninyong duha. Maora baya mog mga teenager nga magtagoay sa pagbati nga managsama ra diay.

Pastilan baya nang maya-maya ba. Naa ra bay mga lalake nga medyo maya tan-awon pero sa tinud-anay lalake diay. Sama sa nagpadala og suwat kang Papa Joe nga naalaan siyang maya pero la­lake diay. Iyang gitago ang pagbati ngadto sa iyang kaubang babaye. Yuna, dib a kaha na imohang amigo no nga toa nagpatambag ni Papa Joe?

Bitaw, way komedya, estoryahe ninyong duha ang inyong relas­yon, managhigala ba lang mo, manag-uyab nga gitawag og mutual understanding; less then lovers, more than friends ba or uyab gyud nga klaro. Bati ang inyong gibuhat karon kay magpasuyaay mo nga maora og mga bata nga nag-puppy love. Pinaagi sa panag-estorya, ma-settle ang isyu kon unsa mo.

Di malikayan nga duna gyuy pagbati nga ma-develop basta magsige og kuyog. Labina kon compatible ug mo-compliment ang perso­nalities sa opposite sex. Kana bang dunay spark kon magkuyog mo ug magkasinabot kaayo. The fact nga lingaw mong duha nga kamo ra, that speaks for itself. Wa may batik on magkauyab mo. Kay basin kanang bayot-bayot perception lang na. Deep inside, lalake diay siya nga tinuod.

NOY KULAS

Tambagi Ko Noy Tikyo: Nakonsensiya

DEAR Noy Tikyo,

Usa ko ka minyo. Dunay mga anak.

Taga Davao del Sur mi, apan nia mi magpuyo sa siyudad sa Davao kay naa man mi balay diri. Magbisitahan lang mi didto sa amo sa probinsiya.

Ang akong asawa maoy dunay trabaho dinhi. Samtang ako maoy nagdumala sa gamay namong tindahan sa mga sapatos, sinina ug uban pa nga naa ra tupad sa among gipuy-an.

Duna koy tulo ka mga katabang nga babaye. Duha nila maoy nag-atiman sa tindahan samtang ang usa maoy nag-asikaso sa balay sama sa pagluto, paglaba ug paglimpyo.

Kami ra gyud halos matag adlaw mahabilin sa balay kay motrabaho man ang akong asawa, samtang ang akong duha ka mga anak mangeskuwela.

Sabado ug Dominggo lang mi nga magkahiusa sa balay ug adlaw.

Sa tulo, ang katabang sa balay maoy nasuod kaayo nako.

Ang problema kay sa sobra namo kasuod, mora og modikit na man kaayo siya nako. Usa ka higayon ako siyang naabtan sa sala nga naglingkod. Mitupad ko niya, kalit man lang siya og sikit nako ug migakos. Mao tong wala ko kapugong sa akong gibati, ako siyang gihagkan ug gigakos sab. Mingisi ra man sab siya nako.

Didto na nagsugod ang among tinagoang relasyon. Panahon sa iyang day-off, magkita mi sa motel ug mag-sex.

Kalima na namo ni buhata apan wala hinuon siya momabdos.

Karon nakonsensiya ko sa among gibuhat mao na nga magpatambag ko nimo bahin ning akong sitwasiyon karon. Salamat.

DAN

*****

Dan,

Ang pagkakonsensiya maoy produkto sa pagbuhat og butang nga di maayo sama sa nahitabo kanimo karon. Nakonsensiya ka na kay nakabuhat ka man og dautan ngadto sa imong asawa. Di lang sa imong asawa, apan sa imong mga anak ug ngadto sa Ginoo nga maoy nagbugkos kaninyo sa kaminyuon.

Kon di ka buot nga maguba ang imong pagpuyo, mas maayo nga mohimo ka na og desisyon karon ug di na magpaabot nga mas modako pa ang problema.

Ayaw na paabota nga madiskobrehan sa imong asawa ang imong pagpangluib una ka mohimo og lakang nga maputol ang inyong relasyon nianang imong katabang.

Tinuod nga lawom na ang inyong panag-uban nianang bayhana apan di nimo ikalimod nga minyo ka na ug dunay mga anak.

Usa ra gyud ang imong mahimo aron nga maputol ang inyong relasyon ug kini mao ang pagpahawa kaniya diha sa inyong panimalay ug ayaw na og hatag og higayon nga magkahimamat gihapon mo kon gusto mo nang magbag-o.

Apan ugaling kon mahitabo man nga momugna kini og kasamok, angay lang sab gyud nga manubag ka sa imong gihimo. Dawata ang mamahimong linugdangan unya sa imong gibuhat bisan unsa pa man kini.

NOY TIKYO

Tambagi ko Noy Kulas: Biyuda

DEAR Noy Kulas,

Usa ko ka biyuda sulod na sa pipila ka tuig. Duna untay opportunities nga makaminyo ko og lain pero akong gipalabi nga maatiman ang mga bata. Nagtungha pa sa college ang mga bata dihang namatay ang akong bana sa abroad. Nahugno ko primero pero akong na-realize nga nagkinahanglan pa ang among mga anak nako.

Kay nakatigom mi sa akong bana ug duna miy tindahan, wa ko maglisod sa pagbuhi sa among mga anak. Ang duha karon nagtrabaho na ug mitabang og gasto sa lain namong mga anak. Tautaud ang akong sakripisyo alang sa mga bata aron lang maayo ang ilang future.

Naay taudtaud nang nanguyab nako nga lalake. Ulitawo siya pero manghod lang nako og pila ka years. Sa tanan, siya persistent kaayo. Wa nako siya tangdoa ug wa nako balibari. Ingon niya makahuwat siya nako kon kanus-a ko motangdo.

Ang akong problema ang akong mga anak. Di sila mosugot nga magminyo ko og lain. Di sila gustong mag-uyab-uyab ko kay di sila gustong ang ilang papa pulihan og lain. Pero unsaon man nako nga gusto kong dunay ikauban kon matiguwang na ko. Mag-unsa man ko kon mangaminyo na ang akong mga anak?

ROSE

Rose,

Imo na bang gi-meet ang tanan nimong mga anak aron hisgutan ni? Kana bang naa silang tanan aron ma-discuss ninyo og maayo. Mag-atubang gyud mong tanan aron mosulti sila tagsa-tagsa unsay ilang katarungan nganong di sila mosugot nga magminyo ka. Unya isulti usab nimo ang imong katarungan nganong gusto kang magminyo. Wa mo lang gitan-aw ang karon, kon di ang ugma nimo.

Kini man gung ubang mga anak emotional kaayo basta relasyon na ang hisgutan. Ilang tan-aw nga forever na ang relasyon sa ilang mga ginikanan, bisan ang usa namatay na, alang nila magpabilin kini nga di matandog. Naa say uban nga mag-worry basin mapasakitan lang ang ilang parent. Kon di man gani, basin mausab ang relasyon tali nila ug sa living parent kon duna nay laing tawo nga mosulod.

Naa ganiy uban nga dunay apprehension kay basin ang apason katigayunan lang. Naa ra ba gyud nang mga tawo nga mapahimudsanon. Dunay mga biyuda ug biyudo nga nangaigo sa mga mapahimuslanon. Mao bitaw dunay uban nga mosulod gyud og pre-nuptial agreement nga ang partner di makapanag-iya sa mga butang nga na-acquire before sa marriage aron maprotektahan sab ang mga anak ug mismo ang nahingtungdan nga party.

Kon mopasalig sila nga ila kang atimanon ug di ka biyaan, timbanga unag maayo una ka mohukom og imoha. Maayo man nang duna ka say kalipay kay lahi sab nang naa gyud kay kauban sa kinabuhi. Apan maayo sab nang maminaw ka sa imong mga anak kay in the first place, sila man ang imong pamilya. Unya ang pamilya mao nay naa gyud nato pirme magkinaunsa man. Naa sila sa kalipay ug kasakit nato.

NOY KULAS

Dear Tita Heart: Mahadlok mabuntis

Dear Tita Heart,

Tawga lang ko sa ngalan nga Abel taga Cagayan. Tita isa ko sa tigbasa sa imong kulom. Naa koy problema tita bahin sa umaabot nkong kamenyuon sa sunod bulan. Mahadlok man gyud ko tita sa panahon nga manganak ko kay ang akong suso kay naa sa ilalom ang nipples…unsaon kaha ni nako tita sa panahon nga magpadidi ko? tita pls. tabangi ko…ayaw lang i-publish akong # tita ha…thank you daan.

Abel

Hello Abel

Ayaw kabalaka anang imo problema, dunay mga mama nga ingon ana pod. Ang angay nimo buhaton ikunsulta sa usa ka doctor nga Ob-gyne kay siya ang labing nasayod kabahin na sa mga problema pisikal sa mga babae labi na dunay kalabutan sa pagbuntis ug sakit sa mga babae.Ayaw kaayo kabalak-i kay every mom is unique, adunay mga paagi nga nga makapasuso kay adunay kabag-ohan pod mahitabo sa imong lawas. Susama sa akong una giingong pakonsulta sa doktor kung mabuntis ka ug iistorya ang imong gikabalak-an sa imong suso.

Tita Heart

Tita Heart: Dili malimtan

Dear Tita Heart,

Tawaga lang ko og Melody, 28 nako. Magpa-advice lang ko tita, 3 yrs nami bulag sa akong 1st love pero hangtud kron wala pa ko naka-move-on sa iyaha. Single mom ko tita, nagkaanak ko sa ako ex-bf wala mi nagdayon kay pareha mi dli namo love ang usag-usa, single pa gyapon ako 1st love pero naa siyay gf. Everytime nga makit-an nko siya masakitan ko. Usa ra mi ug lugar ug bestfrend siya sa akong cousin. Gibuhat na nko tanan para makalimtan siya. Pls, tambagi ko tita

heart.

Melody,

Ang buhaton nimo focus sa imong anak. Para makalimot ka, bisiha ang imong kaugalingon, pagtrabaho o dili ba kaha isuroy-suroy nimo imo anak ug idula-dula para naa kay kabisihan ug dili ka na lang sige ug bantay sa imong first love.

Tita Heart

Tita Heart: Galambing

Dear Tita Heart,

TAWGA lang kog Jean, 17 ako edad, naa koy uyab pero gibulagan na nako siya. Pero bisan bulag nami sige lang gihapon siya og duol nako kay maglambing-lambing. Pero dili man ko ganahan, kung badlongon nko siya kay masuko man dayon siya. Unsa man angay nako buhaton tita? Pls. advice me.

Jean

Hello Jean,

Kon dili ka ganahan niya paglikay na lang nga makaduol siya nimo. Sama na lang pananglit nga dili ka moadto sa lugar nga permi tua siya didto. Kon dili gyud ka ganahan sa iyang paglambing-lambing, so better nga kaw ang masuko niya. Ayaw siya tagda.

Tita Heart

Tita Heart: Na’y nahitabo

Dear Tita Heart,

I need your advice, about love, tita naa man gyud ko bf, naila nako siya sa txt hangtod nag-uyab ug niabot gyud ang dili dapat mahitabo. Guard ni sya Tita, what can I do para mawala gyud sa akong mind? I’m scared ‘coz kadaghan nko na-broken-heart. Gwen ni sa Nazareth, ngayo dayon ko ka-txtmate boy lang, limit age 30 lang taman. (09158722977).

Gwen

Hello Gwen,

Kung duna may nahitabo ninyo nga inyong kagustuhan dapat andam namo nga modawat sa consequences niini. Ngano mahadlok man ka nga ma-broken-heart nga wala man kaha siya milikay nimo pagkahuman sa panghitabo ninyo?

Normal man gyud nga naay mga pagsuway ginagmay ang usa ka relasyon, apan kon dili ka pa andam, ayaw na lang sa panguyab para wala kay huna-hunaon.

Tita Heart

Tambagi ko Noy Kulas: Likay-likay na

DEAR Noy Kulas,

Tawga lang ko og Centz You. Ang problema kabahin sa lovelife ug sa akong baby.

Nagsugod ni akong problema sa dihang nagtrabaho ko sa usa ka dakong kompanya diri sa Sugbo. Nakauyab ko and naabot mi og three months.

Sa dihang nag two months na mi, na-discover nako nga mabdos ko and ako siyang gipahibawo. After nako siya giingnan, maora naman mi nga walay klaro. Tagsa na lang siya magparamdam nako and makaingon ko nga wa siyay plano manubag nako kay wa man siya maghisgot og mga plano about sa baby.

Angay pa ba ko nga maghandom ani niya nga moara na man siya nga way gana diri nako ug sa baby? Or ako na lang siya nga buhian and continue living without him? Kay usahay makahuna-huna man ko nga ipakuha na lang nako ang baby pero maluoy man sab ko kay makonsensya ko.

Palihog tambagi ko kay naglibog ko unsay akong buhaton. God bless and more power.

CENTZ YOU

Centz You,

Unahon ta ang imong gisabak. Ayaw paghuna-huna og pakuha sa bata. Naa ka pay sala, pun-an pa nimo. Ang problema di masulbad sa laing problema. Ang laing sala di mahugasan sa laing sala.

Ang kinabuhi gikan sa Ginuo, busa Siya ra ang dunay katungod nga mobawi niini. Way si bisan kinsang tawo ang dunay katungod sa pagkutlo niini kay di sa tawo ang kinabuhi. Busa, kon naa may bata diha sa imong sabakan, ipakatawo kana. Kadaghan sa mga single mother nga malipayong ningbuhi ug ningpangga sa ilang mga anak. Ipakatawo kanang bataa bisan way suporta sa imong hinigugma.

Ayaw pamugos kon di na siya sa imoha. Ang gugma di angay ipamugos. Gikinahanglan kining ihatag, di pangayuon ug di usab ipamugos sa pagdudho ngadto sa gihigugma. Kon naglikay na siya sa iyang kaakuhan karon, kana timailhan nga di gugma ang iyaha diha nimo, kon di biga ra.

That means wa kay kalipay nga makig-uban kaniya kay ikaw ra ang nahigugma. Kay ang gugma sa both sexes kinahanglan nga two-way kay naa diha ang kalipay ug respetuhay sa usag usa. Mag-unsa man ang gugma kon ang usa ra ka kasingkasing ang nagpitik samtang ang lain naa sa lain?

Move on and learn from this lesson. Ayaw na padala sa atik, sa tam-is nga mga pulong gikan sa mga dila nga aplod diay ang laway. Be wise next time. Gamita ang utok, inay ang kasingkasing. Unya ayaw i-surrender ang bandera kon ikaw way kaseguroan. Mao bitaw nga mas maayo kon human na sa kasal ang ihatag ang pagkababaye aron dunay garantiya nga di modagan ang lalake.

Pray and ask for God’s guidance and strength.

NOY KULAS

Tambagi ko Noy Kulas: Silahis diay

DEAR Noy Kulas,

Ako si Bonbon, 39, taga Bukidnon, minyo pero ang asawa toa sa Singapore nag-work sukad pa kaniadto. Naa miy duha ka mga anak, 12 ug 9. Negusyante ko diri sa amoa.

Abi ko, Noy, malingaw ko nga daghang amigong mga lalaki, with benefits. Bisan asa ko moabot sa akong laag­laag. Naay Butuan, Cagayan, Davao ug Bukidnon.

Way makabuot nako kay wala man akong asawa diri.

Nagkatiguwang na man gud ko ug nag enjoy na ko sa akong kalaagan. Akong problema basi masakpan ko sa akong mga anak kay usayhay diri ra man sa balay matulog ning akong mga amigo. Naay mahitabo namo sa lawom na nga kagabhiun sa pikas kuwarto. Naa na koy permanent nga partner ron nga minyo apan buwag sa iyang asawa.

Unsay akong buhaton?

BONBON

Bon,

Sa akong nasabtan, bisexual man ka. Kuyaw kaayo ang gipuy-an nimong kinabuhi kay sexually promiscuous man ka. Bisan kinsa na lang ang imong sexual partner, basta matagbaw ka lang nga way paghuna-huna sa mamahimong linugdangan sa imong gibuhat.

Ang nakangil-ad pa gyud kay ang imong bisyo imong gidala sa inyong balay. Ang balay sa magtiayon sagrado kaayo unta na. Wa nimo unta gidala kon unsa man ang imong kabuang sa gawas diha sa inyoha.

Huna-hunaag maayo ang mamahimong linugdangan sa imong gibuhat. Magdala ka pa og sakit nga makuha sa way puas ug si bisan kinsa nga pagpakig-sex. Imo pang gibutang sa tumang kauwaw ang imong pamilya pinaagi sa pagdala og bisan kinsa nga lalake sa inyong pinuy-anan. Wa pa tingali na moabot sa imong asawa, apan sa ngadto ngadto moabot ra gyud na.

Di kaha ka madudahan everytime nga magdala ka og lalake diha sa inyong pinuy-anan?

Kanang imong edad di pa na intawon tiguwang. But tiguwang ka man o di, it’s not the right way to enjoy life. Angay unta kaayo imong gipang-atiman ang imong duha ka mga anak samtang wa dinhi sa nasod ang imong asawa. Kay wa dinhi ang ilang amahan, ikaw ang nidala sa papel isip amahan ug inahan. Di na rason ang paglingawlingaw kay naa kay mga anak nga mas nagkinahanglan sa imong atensyon.

NOY KULAS

Talk to Papa Joe: Balik kadalaga

Dear Papa Joe,

AKO diay si Mavin, taga Lapu-Lapu city. Usa ko ka minyo. Ang akong bana naa sa Kuwait nag work isip car technician. Sa among lugar diin mi nagpalit og unit, na­kabarkada ko. Nahimo nakong suod sila kay ang ilang bana naa man sad sa gawas.

Naa koy anak upat nga gasunod ra ang edad nila. Ang kamaguwangan kay 11 na. Ako diay 30 plus. Pila ra may sugilanon, nagkasuod mi sa akong mga silingan nga niabot sa punto nga magsige na mi og laag hangtod nga nakahimamat ko og lalake sa usa ka bar.

Niadtong gabhiuna naay nahitabo namo hangtod nga nagsige. Apan di mi uyab. Maorag siya lay nipuno sa ka­mingaw nako sa pakighilawas sa akong bana. Of course wa ko mamabdos kay expert nako ani. Pero karon na konsensya ko kay luoy man akong bana. Pero wala na man koy pagbati niya. Maorag di na gani ko excited makakita niya next month. Unsa may buhaton nako? Please tambagi ko.

MAVIN

Mavin,

Sagad sa akong tambag ana mao nga dili lang basihan ang imong gibati ug katungod nga malipay. Tan-awa ang tibuok hulagway sa inyong relasyon. Daghang mga tawo ang maligsan. Una niana mao ang inyong mga anak. Lain pa niana mao nga kasado mo ug nanaad ka atubangan sa altar nga mahalon nimo imong bana hangtod sa kamatayon.

Palayo na anang lakiha. Kon wala nakay pagbati sa imong bana, ayaw decide dayon nga makigbuwag ka kay basin bunga ra na sa inyong panaglagyo. Luoy tuod kaayo imong bana nga naninguha para sa iyang pamilya.

Ayaw hulata nga maglisud ka og tubag sa imong mga anak kon pangutan-on ka nganong giingon ana nimo ilang amahan. Pag-ampo, Day, nga lamdagan ka kay ikaw ray makasulbad anang tanan nga problema.

PAPA JOE

Tambagi ko Noy Tikyo: Di maayo'g relasyon

Dear Noy Tikyo,

Ako diay si Ezekel, 36, minyo ug may anak. Nagtrabaho sa usa ka pharmaceutical nga kompanya. Halos everyday ko nagbiyahe kay tua man sa layo ang akong mga kliyente.

My problem is about sa relasyon sa akong asawa. Tinuod 10 anyos na mi nga minyo. Apan ambot ba nga di man maayo ang among relasyon in the sense that mora og layo ra mi sa usag-usa. Di mi at home sa matag usa. Mora mi og mga estranghero sa among kaugalingon bisan sa kadugay na sa among panag-ipon. Seldom ra sab mi mag-sex kay mora og maulaw man mi sa usag-usa.

Bahin sab sa kuwarta, ako ang nag-budget sa panginahanglan sa balay. Ako ra siyang hatagan sa igo lang nga kantidad alang sa eskuwelahan ug mga panginahanglanon sa balay. Kay kaniadto man god, nagamit niya ang kuwarta nga akong giintrigo niya. Unya wala may nakita kon unsay iyang gipalit.

Ambot asa mipadung ang kuwarta. Mao nang ako na lang ang mogunit sa kuwarta. Binlan lang nako sila kon mobiyahe ko.

Unsa kahay akong buhaton aron nga mabalik ang nindot namong relasyon?

Ezekel

Ezekel,

Dinhi nimo makita kon unsa ka bililhon kon suod ang asawa ug pamilya. Yagaw gyud kaayo ang dagan sa kinabuhi kon di magkasinabot ang magtiayon sa panimalay.

Seguro nahitabo ni tungod sa matang sa imong trabaho. Although napulo na mo ka tuig nga minyo, apan you never explore yourself sa kinabuhing magtiayon tungod kay kanunay ka ra man nga wala sa inyong balay. Mao nang mora mo og estranghero sa inyong kaugalingon sa imong asawa.

Mauwaw mo nga magpakita sa inyong tinuod nga pagbati sa usag-usa kay wa man mo maanad nga mamarayeg sa usag-usa. Naglisud mo og pagpagawas ug pagpakita sa tinuod ninyong pagkatawo sa usag-usa bisan sa kamatuoran nga minyo na mo. Wa pa mo maka-adjust og maayo sa inyong mga kaugalingon kay you never spent ample time with each other aron ilhon ang tagsa-tagsa ninyong pagkatawo.

Kon gikinahanglan ka niya, wala ka, Kon gikinahanglan mo siya, wala sab siya.

Mao nang I think panahon na nga mohatag ka og igong panahon sa imong pamilya. Di lang sa imong asawa, apan sa imo sab nga mga anak. Gahini og panahon nga magka-bonding mo sila. Kana kon love mo pa ang imong pamilya.

Kay ang gugma demands your time and presence. Ayaw paabota ang panahon nga di lang ang pagbati sa imong asawa ang malayo kanimo, apan ang imo sab nga mga anak. Di pa man ulahi ang tanan. You have still time to make up your mind. Tinuod importante ang trabaho aron nga masuportahan ang pamilya, apan bililhon sab nga maka-establisar og maayong relasyon sa pamilya. It's only a matter of managing your time.

Unya salig sa imong asawa. Lisud man god kon mawala ang pagsalig sud sa kaminyuon. Kon both of you way pagsalig sa usag-usa, segurado nga dako kini og epekto diha sa inyong pagpuyo.

Noy Tikyo

Tambagi ko Noy Kulas: Kinsa nilang duha?

DEAR Noy Kulas,

Tawga lang ko og Buddy, 24 years old. Ang akong problem ka­bahin ni sa akong makalibog nga kinabuhi.

Naa koy nakaila last November nga girl nga tawgon lang nga Miss A nga naa na karon sa Mindanao ug ako gyud nauyab. Sa first time nga pagpanuroy namo naa man dayon nahitabo.

Sa una feel nako love na kaayo nako siya but later in December naay girl nga sige og text nako. Tawgon lang sad nato siya og Miss B.

Kini si Miss B buotan ug relihiyosa kaayo. Wala sad magdugay ang panahon nagkakami ug naa naa say nahitabo namo then ako pa gyud nakahilabot niya kay love man daw ko niya mao iyang gihatag ang iyang pagkababaye nako. Malipayon kaayo mi karon ni Miss B apan nahugno ko ug na-feel guilty ko karon kay ni- text man og kalit nako si Miss A nga pregnant daw siya og two months.

Unsa man ang akong buhaton nga paatubangon daw ko sa papa ni Miss A. Apan naglibog ko kay mas love man gud nako si Miss B kay kang Miss A? Then nahadlok sad ko basin og buros na sad si Miss B kay daghan na sad nahitabo namo. Please tambagi ug lamdagi ang akong hunahuna. Thank you and God bless.

BUDDY

Buddy,

Ikaduha na man ni nga problema ang imoha kay duna say nagpadala nako earlier. Mao bitaw ni ang problema sa kadaghanan sa mga lalake, manghilabot og mga babaye unya kon momabdos magkaproblema na. Sure, kining duha ka mga babaye imo ning gisaaran nga manubag ka kon sila momabdos. Ikaw na ang bahala basta momabdos. Wa bayay babaye nga mohatag sa bandera kon di sila makaseguro.

Ang labing maayo nimong buhaton mao ang pagpahibawo ug pagkonsulta sa imong pamilya kabahin ning mao nga problema. Kinahanglan nga ang mangatubang, kon unsa man ang imong kaakuhan, mao sab ang imong mga ginikanan. Kon moatubang ka man sa amahan nianang imong uyab, mas maayo kon naa ang imong parents, labina gyud ang imong inahan. Kay kon amahan nimo ang imo lang paatubangon, basin pa unyag magkainitay og estorya. Apan mas maayo gyud kon ang imong parents ang imong atubangon.

Mahimuot man ko sa imong sulti nga mas gihigugma nimo si Miss B karon. Yes, mas nahigugma ka kay wa pa moabot si Miss C. Kon mapul-an ka ni Miss C, naa na sab si Miss D. I mean wa gyuy katagbawan nga moabot nimo kon ang imong approach sa gugma sigeg tirada.

Kinahanglang manubag ka sa imong kaakuhan. Estoryahi si Miss B anang imong problema.

Naa ra niya buwagan ka ba o di. Kon silang duha mabdos, lain na sab nga problema. Sa ako nang giingon, konsultaha ang imong pamilya. Paminawa unsay ilang pagtan-aw ning mao nga problema. Then, anha na ka mohukom what is next. Basta ayaw na pangitag laing problema.

NOY KULAS

Tambagi ko Noy Kulas: Nakapamabdos

DEAR Noy Kulas,

Tawga lang ko og Chito, 23, taga Consolacion, Cebu. Ulitawo ko ug 3rd year college pa.

Ang akong problema kay nakapamabdos ko sa wa damha. Nagsugod ang tanan sa birthhday sa akong higala nga si Ben. Nag inom mi sa beach resort hangtod nga naglami ang inom ug nag over night na lang mi. Ni-join mi sa pikas cottage nga grupo sa mga babaye ug didto naila-ila nako si Eroina. Bunga sa ilimnong makahubog, ako siyang napanguyaban.

Sa laktod nga pagka estorya gisugot ko niya kay puro na mi nakainom ug dihang gabhiuna dunay nahitabo namo. Mao ra pud tong higayuna nga dunay nahitabo namo ug wa na pud ko nakigkita niya nga kay duna pud koy tinituod nga uyab nga si Karen nga toa ron sa Hong Kong.

Bulan kapin sa among panaghimamat, ni-text siya nako nga mabdos siya. Ang problema ron kay iyang ipakuha ang bata kon di ko mangasawa niya kay nagpakaulaw daw siya sa iyang mga ginikanan. Unsaon man nako pagpangasawa nga wa pa ko nahuman og eskwela ug wa pud ko mahigugma niya?

Kon akong pahibaw-on ang akong uyab basin magkabuwag mi ilabina misuporta siya sa akong pag-eskwela ug balik. Noy, palihug tambagi ko kon unsay akong angay nga buhaton ni Eroina. Basin og duna siyay dautang plano sa bata. Nakonsensya na ko. Wa na ko kahibawo kon unsa ang akong buhaton. Salamat!

CHITO

Chito,

Kon unsa man gani ang atong buhaton, hubog man kita o di, ato nga atubangon ang consequence. Di kay likayan. Mao nay tinuod nga lalake. Mao bitaw nga sa bisan unsa nga sitwasyon, angay gyud nga atong huna-hunaon og maayo kon duna ba kiniy maayong linugdangan o wa.

Sultihi ang imong pamilya kalabot niini aron matabangan ka ning mao nga problema. Wa may mapugos sa pagpakigminyo kon wa mahigugma.

Busa, naa ra nimo kon magpadala ka sa hulga sa mao nga babaye. Lisod sab tagna-tagnaon kon tinud-on ba niya o di ang iyang bahad.

Makonsensya gyud ka kay imo baya nang binuhatan. Apan sa ako nang giingon nga kinahanglan imong atubangon ang resulta. Ayaw pagtinalawan. Kini usa lang ka hitabo nga molabay lang. Magtudlo kini og leksyon kanimo nga di mo makalimtan. Ang usa ka sayop di diay magbunga og maayong hitabo. Ang nakaayo lang niini kay masuwayan usab dinhi ang gugma ninyo sa imong uyab. Natural ra sab nga masuko siya kay wa bayay babayeng malipay nianang imong gibuhat. Unsa sab kahay imong bation kon ang imong uyab maoy mimabdos tungod kay nakig-sex siya og laing lalake kay siya hubog.

Paminawa unsay desisyon sa imong pamilya. Pakigsultihi ang imong number 2 nga uyab.

Atubanga ang iyang mga ginikanan uban ang imong pamilya. Mas maayo tingali kon ang imong inahan maoy unang makigsulti sa iyang pamilya. Kinahanglan nga makig-atubang ka kay imo man ning tulubagon.

NOY KULAS

Tambagi ko Noy Tikyo: Di hot sa sex

DEAR Noy Tikyo,

Ako si Armil, 22 anyos, minyo na. Nahasol ko karon tungod sa nabuhat kong sala sa akong bana.

Tulo na mi ka tuig nga minyo. Apan along the way, nakasala ko niya. Maayo man unta siya nako. Buotan sab siya ug mahadlokon sa Ginoo. Apan akong giabusohan ang iyang pagkamaayong tawo.

Di man sa ingon nga di na siya ganahan og sex. Pero di siya hot kon hisgutan ning butanga, sukwahi sa buot kong mahitabo.

Di sab siya makahatag niini usahay nako kay busy siya sa iyang work.

Tungod niini, ako nay mohagad niya. Mosugot man siya, apan ako may magmaniobra unya usahay mabitin sab ko kay una man siyang mahuman kaysa nako.

Mao nang nalambigit ko karon sa usa ka lalaki nga minyo sab nga dako. Sa pagkakaron, padayon pa ang among panagkita ning tawhana nga wala mahibawo ang akong bana.

Nahadlok ko nga basin unya og madiskobrehan ang akong buhat ug mapatyan ko sa akong bana. Unsa may maayo kong buhaton? Buwagan na lang ba kaha nako ang akong mister aron nga di na ko mahasol?

Armil

*****

Armil,

Buwagi ang imong lalaki, di ang imong bana. Kini ang maayo mong buhaton kay wala may sala ang imong bana nimo.

Ikaw man ang nakasala sa inyong kaminyuon uban nianang lalaki nga imong gikabuangan karon.

Ayaw na og hulata nga madiskobre pa sa imong bana ang imong illicit affair sa ubang lalaki kay segurado ko nga gubot gyud ang mahitabo.

Wala man gyuy aso nga makumkom. Mahimong matago nimo kini karon, apan moabot ra ang panahon nga masakpan ka sa imong gibuhat.

Kanang gibati mong kahasol karon, pahimangno na kana kanimo nga angay mo nang undangon ang pagluib sa imong bana.

Ang imo nang konsensiya ang nagpahimangno nimo nga ang imong gibuhat di maayo, di lang nimo, apan sa imong pamilya usab.

Buhata kini sa madaling panahon mintras nga duna ka pay panahon nga magbag-o.

Ayaw na paabota nga masakpan ka pa, una ka magbag-o.

Ang pagsulbad unta nimo sa problema di ang pagpangita og laing lalaki. Kon di ang pagpakig-istorya sa imong bana. Kay segurado ko nga makasabot ra siya nimo tungod kay asawa ka man niya.

Ayaw himoa nga rason ang sex aron nga luiban nimo ang imong bana.

Angay nimo siyang sultihan kon unsay imong gusto diha sa natad sa romansa. Ayaw og kauwaw sa pagsulti niini ngadto niya kay imo man siyang bana.

Ang magtiayon angay nga magsinabtanay sa kanunay, di lang bahin sa pinansiyal apan bisan sa sex.

Timan-i nga ang sex kabahin lang sa kinabuhing minyo. Duna pay laing mga aspeto sa mag-asawa nga makahatag kanimo og kalipay.

Noy Tikyo